Energietransitie niet mogelijk zonder biomassa

In de media zijn in de afgelopen jaren veel negatieve berichten verschenen over biomassa. Er zouden hele bossen in de energiecentrales verdwijnen. Martin Junginger, hoogleraar Biobased Economy aan Universiteit Utrecht, vindt het onterecht dat biomassa zo negatief wordt afgeschilderd.

Samen met een groep wetenschappers die werkt aan de energietransitie roept hij politici op om biomassa te blijven ondersteunen. “Dat is hard nodig om de klimaatdoelen te halen.”

Martin Junginger studeert In 2000 af als scheikundige aan de Universiteit van Utrecht. Vijf jaar later promoveert hij bij de onderzoeksgroep Energy & Resources op het onderwerp ‘Waarom technieken voor de opwekking van duurzame energie goedkoper worden’. Sinds 2016 is Junginger hoogleraar Biobased Economy binnen deze onderzoeksgroep.

Waar komt het negatieve beeld vandaan?

“Een gemeenteambtenaar vertelde mij dat er twee zaken zijn die altijd protest opleveren: de bouw van een moskee en het kappen van bomen. Het vechten voor bomen zit heel diep in ons. Op twitter verschijnen vaak berichten als ‘de biomassa-maffia heeft weer bomen gekapt’. Helaas hebben die mensen vaak weinig verstand van bosbouw. Er zijn veel redenen waarom bomen kunnen worden gekapt, bijvoorbeeld omdat ze ziek zijn.”

Biomassacentrales stoten toch ook meer co2 uit?

“Dat klopt. Bij de verbranding van biomassa komt twee keer zoveel co₂ vrij als bij aardgas. Als je op korte termijn de klimaatdoelen wil bereiken, kun je dus beter aardgas gebruiken. Daar moet je wel iets bij vertellen. Als die houtchips en het snoeihout wegrotten in het bos komt de co₂ een paar jaar later ook vrij. Op langere termijn breng je met aardgas meer co₂ in de atmosfeer. Tussen wetenschappers speelt de discussie: wat is belangrijker, de korte of de lange termijn? Ik sta op het punt dat we met name naar de langere termijn moeten kijken.”

En overlast door fijn stof?

“Er zijn veel mensen die last hebben van fijn stof. Ik zou meteen een petitie ondertekenen om open haarden te verbieden. Moderne pelletkachels zijn een factor tien tot twintig schoner, maar ook daarbij vraag ik me af of je die in een woonwijk moet zetten. Grote moderne biomassacentrales zijn echt heel schoon.

Er wordt vaak geframed dat hele bossen gekapt worden om de biocentrale in te gaan, dat klopt niet

Bijvoorbeeld de centrale voor stadsverwarming in Utrecht gebruikt houtige reststromen die overblijven bij composteerinstallaties. Dat materiaal rot en stinkt en is voor geen enkel ander doel geschikt. Als je daarmee in de komende twintig jaar 40% van de warmte in de stad kunt leveren, en nauwelijks extra fijnstofemissie hebt, dan kan ik geen argument bedenken om daar tegen te zijn.”

Er zijn ook centrales die houtpellets uit bossen gebruiken.

“Er wordt vaak geframed dat hele bossen worden gekapt om de biocentrale in te gaan. Dat klopt niet. Als je een productiebos kapt, is meer dan de helft van het hout niet geschikt als zaaghout. Voor een deel kun je daar nog mdf, fibreboard en papier van maken. Toepassing als materiaal levert meer op dan verbranden; zelfs als je subsidies voor verbranden meetelt. Echter, er is niet altijd vraag naar hout voor papier en mdf en dan gaan ook hele bomen naar de pelletproductie.”

Vindt er dan geen ontbossing plaats voor energiecentrales?

“In de VS en Zweden wordt juist meer bos aangeplant, omdat er meer vraag is naar hout. Dat is trouwens geen garantie voor herbebossing en ook niet voor behoud van biodiversiteit. Daarom heeft de Nederlandse wetgeving biomassa aan strenge regels verbonden. In de hele keten moet 70% co₂ worden gereduceerd. De koolstofopslag in het gebied waar wordt gekapt moet in stand blijven of toenemen. Er moet materiaal in het bos achterblijven. Het is een uitgebreide certificering.”

Maar is die certificering waterdicht? Er verschijnen ook berichten over illegale boskap voor biomassa.

“Ik heb nog nooit bewijs gezien van fraude met certificaten voor bio-energie. Dat zou ook niet logisch zijn. Inderdaad, er wordt illegaal bos gekapt in Roemenië. Dat zal best gebeuren voor hoogwaardige producten, bijvoorbeeld van meubels. Maar zo lang er een overschot is aan legale biomassa; waarom zou iemand illegaal hout kappen in een natuurreservaat en het tegen dumpprijzen op de energiemarkt brengen? In Canada zijn miljoenen hectaren bos verwoest door een kever. Die zou je kunnen oogsten voor bio-energie. Waarom gebeurt dat niet? Het loont pas als je bos oogst voor hoogwaardige producten. Dus als je beweert dat hele bossen verdwijnen in energiecentrales, lever daar dan bewijs voor.”

Toch is zowel rechts als links Nederland tegen biomassa.

“Dat klopt. Wilders en Baudet zien de maatregelen tegen klimaatverandering als dure onzin. Links is vooral bezorgd over de impact op natuur en milieu. De middenpartijen in de Tweede Kamer waren positief, maar die beginnen te twijfelen. Het is lastig om voorstander te blijven als het beeld zo negatief is.

Probleem is dat nadelen lokaal en direct zijn en voordelen generiek en op de lange termijn

Het punt is dat je met een eenvoudige boodschap meer mensen mee krijgt. Alleen moeten we wel de klimaatdoelen halen om onder 1,5 graad opwarming van de aarde te blijven. Probleem is dat de nadelen vrijwel altijd lokaal en direct zijn, terwijl de voordelen generiek en op de lange termijn zijn.”

Is het doek gevallen voor biomassa als energiebron?

“Als Nederland geen biomassa meer zou gebruiken, dan gaat de rest van de wereld daar gewoon mee door. In EU-landen als Oostenrijk, Zweden en Finland wordt er het merendeel van de duurzame energie mee ingevuld.”

Voor welke toepassingen ziet u toekomst?

“Op plekken waar het moeilijk is om elektriciteit te gebruiken, zoals schepen en vliegtuigen. Waar hoge temperaturen nodig zijn. Als back-up voor de opwekking van elektriciteit. Voor mij is energietransitie ondenkbaar zonder biomassa. Het is een energiebron die je prima kunt opslaan, in tegenstelling tot zon- en windenergie. Op langere termijn zal geen biomassa meer worden verbrand voor laagwaardige warmte. Als je huizen op 20 graden wilt houden, kun je beter isoleren en warmtepompen gebruiken. Zo’n scenario zou ik volledig onderschrijven.”