Telers verder van huis door nog hogere ODE

Om het leed van deze bedrijven te verzachten heeft het kabinet compensatie beloofd voor de ODE-stijgingen in 2021 en 2022. Maar dat lijkt onvoldoende het concurrentienadeel uit te vlakken. Over 2020 is nog geen compensatie voorzien, terwijl Wageningen Economic Research (WER) berekend heeft dat de glastuinbouw daar minstens € 30 miljoen extra kosten aan kwijt is.

‘Pijn zit in grote verschillen’

“Dat is een hoog bedrag, maar over de hele glastuinbouw genomen is het te overzien”, vindt Hans van den Berg, procesmanager warmte van Glastuinbouw Nederland. “Per vestiging komt het gemiddeld neer op € 9.300 per jaar. De pijn zit echter in de grote verschillen: 80% van de heffing komt op het bordje van een kleine groep bedrijven.” Met name de belichtende bedrijven en de voorlopers die hebben ingezet op elektrificatie worden onevenredig hard geraakt. Zij betalen € 46.000 per locatie per jaar extra, met uitschieters tot € 136.000 per vestiging. Volgend jaar stijgt de ODE in de derde tariefschaal verder van € 20,50 naar € 22,50 per MWh. In de vierde schaal verandert niets.

Geen generieke verlaging

Glastuinbouw Nederland heeft lang gelobbyd om de verhoging terug te draaien, of in elk geval gecompenseerd te krijgen. Uit het Belastingplan blijkt dat het kabinet zich inderdaad bewust is van de problemen die de hoge ODE voor sommige bedrijven oplevert. Het wil echter geen generieke verlaging doorvoeren.

Gevolgen compenseren

Daarom heeft het kabinet voor 2021 en 2022 twee keer 25 miljoen euro toegezegd om de gevolgen voor de benadeelde bedrijven te compenseren. Dat bedrag moet over vier sectoren worden verdeeld: de papierindustrie, de chemiesector, de glastuinbouw en de voedingsindustrie. Over voorwaarden voor de compensatie en de verdeling van het geld wordt nog overlegd met de branches.

“Na tien maanden onderhandelen is dit de handreiking van het kabinet. Daarover gaan we nu verder praten”, zegt Sjaak van der Tak, voorzitter van Glastuinbouw Nederland. “Helaas is er nog geen correctie van de verhoging in 2020. Die had ik wel verwacht.” Over het jaar 2020 wordt in het Belastingplan niet gesproken, terwijl dit juist het jaar was van de enorme verhoging met 177%.

Volgend jaar betalen afnemers van elektriciteit in de derde tariefschaal €22,50 per MWh aan ODE, terwijl dat in de vierde tariefschaal €0,40 per MWh is. – Foto: Ton van der Scheer

Herziening na 2022

De nieuwe ODE-tarieven gelden tot en met 2022. Daarna wil het ministerie van Economische Zaken en Klimaat de Energiebelasting en de ODE herzien. “De gewenste omschakeling van gas naar stroom verloopt niet in alle sectoren hetzelfde”, verklaart Dion Huidekooper, woordvoerder van het ministerie. “We willen dat voor alle sectoren de prikkels in dezelfde richting werken. Daar is een aanpassing van het fiscale stelsel voor nodig. Binnenkort volgt een evaluatie van de Energiebelasting en de ODE. We kijken dan hoe we de regelingen effectiever kunnen maken.” Hoe die herziening er uit komt te zien, is nog niet bekend.

Oneerlijke concurrentie

Volgend jaar betalen afnemers van elektriciteit in de derde tariefschaal (50 tot 10.000 MWh) dus € 22,50 per MWh aan ODE, terwijl dat in de vierde tariefschaal (boven 10.000 MWh) € 0,40 per MWh is. Daarmee liggen de elektriciteitskosten per m2 voor kleinere verbruikers een stuk hoger dan voor grootverbruikers.

“Onze concurrentiepositie wordt nog verder onderuit gehaald”, vindt Anton Aarse, mede-eigenaar van lisianthuskwekerij Floralis in Honselersdijk. “De kleine telers betalen de hoofdprijs. Het verschil is zelfs nog groter geworden, want in de vierde tariefschaal verandert niets. Zolang dat de nihil-schaal blijft, hoeven we niets positiefs te verwachten. Het geld moet toch ergens vandaan komen.”

Onze concurrentiepositie wordt nog verder onderuit gehaald. De kleine telers betalen de hoofdprijs

^{Anton Aarse, mede-eigenaar van lisianthuskwekerij Floralis in Honselersdijk}

Toen de ODE een jaar geleden met 177% omhoog ging, heeft Aarse met honderd collega’s een brief gestuurd naar diverse politieke partijen. Van geen enkele partij heeft hij een bemoedigende reactie gekregen. Komende weken gaat hij opnieuw politieke partijen aanschrijven. In de beloofde compensatie heeft hij weinig vertrouwen. “Die komt negen van de tien keer niet op de plek waar hij nodig is, is mijn ervaring.”

Industrie betaalt minder

Het is al lange tijd zo dat grote verbruikers zoals de industrie minder heffing betalen per MWh, laat woordvoerder Huidekooper weten. “De degressieve tariefstructuur zorgt voor een gelijk speelveld met andere landen. Om werkgelegenheid te behouden moeten bedrijven die in Nederland actief zijn, onder gelijke voorwaarden kunnen concurreren met hun Europese en mondiale concurrenten. Bovendien draagt de industrie ook op andere manieren bij aan verduurzaming, bijvoorbeeld door het systeem van CO2-emissierechten en de nieuwe CO2-heffing die met Prinsjesdag is aangekondigd.”

De herziening zal er dus op neerkomen dat de lasten binnen de sectoren en de binnen de tariefschalen anders worden verdeeld, maar dat de vierde tariefschaal buiten schot blijft.

Energiebelasting

De verlaagde Energiebelasting voor de glastuinbouwsector kan voorlopig blijven bestaan, aldus het Belastingplan. De Europese Commissie heeft de tarieven getoetst aan de regels voor staatssteun en een goedkeurende beschikking afgegeven voor de periode tot en met 2024.

De glastuinbouwsector moet daarvoor wel een substantiële tegenprestatie leveren via het CO2-vereveningssysteem. Dat houdt in dat de sector de CO2-uitstoot moet blijven terugdringen zoals in de Meerjarenafspraak Glastuinbouw is afgesproken. Voor de energietransitie van de glastuinbouwsector en de uitvoering van het programma Kas als Energiebron komt € 25 tot € 30 miljoen beschikbaar, conform het Klimaatakkoord.

Vaker wkk inzetten

De reductie van de CO2-uitstoot wordt echter moeilijker door de hogere ODE-heffing. Wageningen Economic Research heeft berekend dat de glastuinbouw 0,5 tot 0,7 Mton minder CO2 zal besparen, doordat er vaker wkk zal worden ingezet.

Voor Glastuinbouw Nederland zal wkk tot 2040 een grote rol blijven spelen in de energietransitie, zegt Hans van den Berg. “Die rol zal geleidelijk minder worden met de groei van duurzame elektriciteit uit zon en wind.”