premium
Foto: Peter Roek
Telers betalen meerprijs milieukeurmerk, maar transparantie over de beloning ontbreekt.
Telers betalen de extra kosten van milieukeurmerk On the way to PlanetProof. Transparantie over die beloning ontbreekt, blijkt uit een rapport van Greenpeace. Die discussie verdiept als kartelautoriteit ACM dit najaar wel transparantie brengt met prijsonderzoek. Tegelijk begint een nieuwe discussie over PlanetProof als eisen voor Nederlandse en Spaanse telers ‘gelijkgesteld’ worden.
De discussie over de meerkosten voor On the way to PlanetProof bereikte voor de zomer een piek. Vooral in de media en via daaropvolgende Kamervragen. De weerstand tegen gedwongen verduurzaming zonder beloning is in sommige kringen van telers zo groot dat het draagvlak wegvalt. Veel organisaties spreken hun zorgen daarover uit.
In de nasleep van die discussie bracht Greenpeace recent een rapport uit, legde minister Carola Schouten haar aanpak uit, maar loopt ook het afzetseizoen ten einde. Wat zijn we opgeschoten?
Een uitstroom van PlanetProof-telers wordt door Stichting Milieukeur niet herkend
De standpunten verharden, zo lijkt het. De Nederlandse fruittelersorganisatie NFO is het scherpst in haar afkeuring van verduurzaming zonder beloning. NFO-voorzitter Gerard van den Anker is eigenlijk klaar met de PlanetProof-discussie.
Met andere vakgroepen voor onder meer vollegrondsgroenten overlegde hij eerder dit jaar met GroentenFruit Huis. Daar is hem te verstaan gegeven dat een meerprijs er niet in zit. Een aantal telers is al gestopt, weet Van den Anker.
GroentenFruit Huis wil niet op die bewering ingaan, maar liet in een bericht weten dat zaken als leveringszekerheid en een goede plek in het schap ook een beloning vormen voor PlanetProof.
Tegelijkertijd stelt de brancheorganisatie dat prijsonderhandelingen niet haar taak zijn, maar bij individuele bedrijven liggen. Dat er een uitstroom is van PlanetProof-telers, wordt door SMK (Stichting Milieukeur) overigens niet herkend.
Op vrije markt afspraken lastig
Het probleem van de meerkosten voor verduurzaming is gewoon buitengewoon hardnekkig door de marktstructuur. Dat schetst afzetorganisatie Oxin Growers door te verwijzen naar opbrengstprijzen. Gemiddeld werd dit seizoen op de vrije markt circa € 0,30 betaald voor losse tomaten.
Commercieel directeur Ton van Dalen: “Er zijn ook telers die jaarcontracten hebben. We hebben met moeite de jaarcontracten overeind gehouden tijdens de coronacrisis, maar hoe kunnen telers verduurzaming betalen van € 0,30 per kilo tomaten?”
Kun je in jaarcontracten misschien nog afspraken maken over een vergoeding voor kosten, op de vrije markt lukt dat dus niet. Dat maakt de discussie met supermarkten al lastig.
GMO-subsidie inzetten
Een aantal vollegrondsgroenten haalt dit jaar een betere opbrengstprijs, maar daar zit geen bewuste meerprijs voor PlanetProof in. Eigenlijk kan alleen The Greenery een meerprijs beloven.
Afnemer PLUS heeft namelijk laten weten een meerprijs van € 0,01 tot € 0,02 te betalen voor PlanetProof-producten. Dat is een uitkomst van het Greenpeace-onderzoek. PLUS is de enige supermarktketen die zich in dat onderzoek hardop uitsprak over de hoogte van de vergoeding aan telers.
Telers van Oxin Growers hebben het voordeel van EU-subsidie
Telers van afzetorganisatie Oxin Growers hebben het voordeel van subsidie. Omdat Oxin Growers deelneemt aan het Europese GMO-subsidiëringsprogrmma (en The Greenery niet) krijgen telers de helft van de kosten voor certificering terug van de EU. In de discussie over de meerkosten voor PlanetProof wordt dit tot nog toe over het hoofd gezien. Ook dan blijven nog veel kosten over, stelt Oxin Growers.
Maatschappelijke discussie echt starten
Steeds meer partijen verwachten dat een vergoeding voor de extra kosten zal komen uit stapeling van fiscale voordelen en subsidies, naast een eerlijke prijs. Van de overheid worden dus ook stappen verwacht.
Minister Carola Schouten kondigt een agrarische ondernemerschapsagenda aan met beleid dat moet leiden tot meer markttransparantie, meer samenwerking, minder machtsmisbruik door grote inkopers en betere toegang tot financiering.
EU-subsidies zullen zeer waarschijnlijk ook verder gekoppeld worden aan verduurzaming
ACM komt bijvoorbeeld na de zomer met onderzoek in de keten van witte kool, peren en tomaten. Daarbij wordt de opbrengst voor duurzamere varianten afgezet tegen gangbare producten. Dan kan de maatschappelijke discussie feitelijk beginnen, schrijft Schouten.
Die informatie geeft feitelijk inzicht in de prijzen in de diverse schakels van de voedselketen. Al dat overheidsbeleid is nog allemaal geen garantie op een hogere prijs uit de markt, maar Europese subsidies zullen zeer waarschijnlijk ook verder gekoppeld worden aan verduurzaming.
Subsidie beheer keurmerk herstellen
Toch ziet Stefanie de Kool, programmamanager bij Stichting Milieukeur, nog weinig beweging bij de overheid. De subsidie voor On the way to PlanetProof (voorheen Milieukeur) is een aantal jaren geleden afgebouwd waardoor telers de volledige rekening betalen voor certificering (als ze geen GMO-subsidie krijgen).
Het opnieuw instellen van subsidie voor de ontwikkeling en het beheer van het keurmerk kan een snelle verlichting voor telers betekenen, stelt De Kool. De discussie over de beloning kan echter niet binnen PlanetProof worden opgelost, stelt ze.
Alleen Aldi en Marqt gingen zo ver dat ze zelf PlanetProof hebben
De recente oproep van Greenpeace aan supermarkten om het gesprek aan te gaan over de meerkosten was vorig jaar op de hoorzitting over de criteria voor PlanetProof ook te horen. Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) stelde toen voor dat in de keurmerkcriteria opgenomen wordt dat supermarkten het gesprek moeten aangaan met telers over die meerprijs.
De Kool adviseerde dat niet te doen omdat zo’n eis niet goed controleerbaar is en bovendien supermarkten niet allemaal PlanetProof-gecertificeerd zijn. Alleen Aldi en Marqt gingen zo ver dat ze zelf PlanetProof hebben en daarmee op eisen van het schema worden gecontroleerd. De andere ketens dus niet.
Spaanse en Nederlands telers
Dit najaar worden de keurmerkcriteria opnieuw besproken voor PlanetProof in teeltjaar 2021. De Kool weet niet of dat tot nieuwe discussies leidt over de meerprijs. Het zou over de inhoudelijke eisen moeten gaan.
SMK is voorstander van een meerprijs omdat het telers in staat stelt te investeren in verduurzaming. Het is aan commerciële partijen om daar goede afspraken over te maken, zegt ze.
De focus voor de teeltcriteria PlanetProof 2021 ligt op het gelijktrekken van het certificaat voor Centraal- en Zuid-Europa. Dat komt neer op één protocol voor Spaanse en Nederlandse telers. Dat onderwerp zal op zichzelf mogelijk al veel discussie opleveren. Al geeft De Kool al aan dat alle input van ketenpartijen goed verwerkt is in een concept-protocol.
Naar kostprijs plus
Hoe kijken afzetorganisaties aan tegen het standpunt van GroentenFruit Huis dat een beloning niet per se een meerprijs hoeft te zijn? Is dat standpunt wel telersvriendelijk genoeg? Herkent bijvoorbeeld afzetorganisatie Oxin Growers zich daarin? Commercieel directeur Ton van Dalen ziet het dilemma:
“De retail wil niet meer betalen dan zijn concurrent. Dat is wat we allemaal horen. Eigenlijk gaat het niet om de meerprijs maar om de absolute opbrengstprijs van het product. Als deze ‘kostprijs plus’ is, wordt de teler in staat gesteld te verduurzamen. Zo niet dan kan de sector de benodigde investeringen onmogelijk dragen.”
Een extra beloning is onontkoombaar. “Eigenlijk zou ik het willen omdraaien. Willen we de wereld ooit verduurzamen, dan moeten we daar met z’n allen een prijs voor willen betalen.”
Greenpeace zorgt voor munitie in discussie meerkosten
Greenpeace investeerde in 2016 veel in de totstandkoming van de inkoopeis On the way to PlanetProof. Zo was er een dure mediacampagne waarin de milieuorganisatie supermarkten dwong tot die inkoopeis. Greenpeace wil nu niet accepteren dat het draagvlak bij telers alweer terugloopt door het uitblijven van een vergoeding voor de meerkosten van het certificaat.
De tv-spotjes komen voorlopig niet terug om een vergoeding af te dwingen. Wel bracht Greenpeace een rapport uit waarin de supermarkten op dit punt zijn gewogen. Daarin oordelen ook telers over die vergoeding voor PlanetProof. Dat certificaat wordt door Greenpeace overigens een tussenstation genoemd.
PlanetProof ‘verbluffend goed’
Campagneleider duurzame landbouw van Greenpeace, Hilde-Anna de Vries, stelt dat Greenpeace verwacht dat in 2050 alle telers biologisch (ecologisch) telen. Voorlopig is PlanetProof goed genoeg voor Greenpeace, verbluffend goed zelfs, staat in het rapport.
“We zien dat bijna alle aardappelen, groenten en fruit die in Nederland worden verkocht volgens PlanetProof worden geteeld. Dat is een flinke stap in de juiste richting. PlanetProof kan tot een halvering van het gebruik van bestrijdingsmiddelen leiden. Dat noemen we inderdaad verbluffend goed.”
Greenpeace spreekt in het rapport dus grote waardering uit voor telers die de stap zetten. De tegenstelling zit hem in de waardering door supermarkten. “We hebben in ons onderzoek heel veel informatie opgehaald bij supermarkten”, vertelt de Vries.
Lijnrecht tegenover elkaar
“Eigenlijk geeft alleen PLUS aan hoeveel zij extra betalen om extra kosten te dekken. De conclusie is dat telers en supermarkten lijnrecht tegenover staan. Bij telers daalt daardoor het draagvlak. Zij worden niet gecompenseerd. Dat is heel zorgwekkend. Dit kan niet op het bordje van telers komen.”
Het Greenpeace-rapport lijkt supermarkten wel te deren. Nadat inkooporganisatie Superunie het conceptrapport las, kwam het met een nieuwe reactie voor het eindrapport.
Daarin staat nu: ‘Superunie zegt bereid te zijn, indien noodzakelijk, ook een opslag te betalen voor PlanetProof. Hoeveel dit is, verschilt per product en is onder andere afhankelijk van het verschil tussen een gangbaar en een PlanetProof-product.’
Meerprijs vaak niet bevestigd
Overigens geven veel supermarkten in hun beantwoording aan een meerprijs te betalen, maar dat werd niet door telers in de enquête bevestigd. Wel stelden twee telers dat Jumbo een vergoeding betaalt, maar twaalf Jumbo-telers zeiden ook het tegenovergestelde.
Het is een betere score dan Albert Heijn, waarbij geen teler aangaf een vergoeding te ontvangen. Telers waren wel positief over de begeleiding voor PlanetProof door hun afzetorganisaties The Greenery en FruitMasters.
Een andere interessante bevinding uit het onderzoek zit aan de kant van de meerkosten. Gemiddeld schatten de telers de extra kosten voor PlanetProof op 11% van hun totale teeltkosten.
Directe certificeringskosten
Interessant daarbij is dat telers vooral directe certificeringskosten noemen als extra kosten, dus voor audits, monstername en administratie. Nieuwe technieken of duurdere bestrijdingsmiddelen werden veel minder vaak genoemd door de gecertificeerde telers.
Maar ook hier mogen volgens Stefanie de Kool van SMK (Stichting Miliieukeur) geen harde conclusies aan worden verbonden. “Als telers een nieuwe schoffelmachine hebben, zien ze dat al snel als standaardbedrijfsvoering en wordt dit niet toegeschreven aan PlanetProof.”
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht