ABN Amro: agrosector gaat veranderen na corona

Door corona gaan nieuwe evenwichten ontstaan tussen markt en overheid en tussen individu en collectief. Dat gaat ook de agrosector merken, de vraag is alleen nog hoe, schetst ABN Amro in een toekomststudie.

De gevolgen verschillen enorm: van nog meer duurzaamheid labels met hogere prijzen tot een duidelijk lager export, scherp dalende prijzen voor veel minder landbouwbedrijven.

Dat de economie inclusief de agrarische sector gaat veranderen als de coronacrisis voorbij is, staat vast. Volgens een studie van ABN Amro kan het nog jaren duren voordat corona geen bedreiging meer vormt. In het slechtste geval wordt dat misschien wel 2025 voor er een medicijn is en de lockdown-maatregelen zijn afgebouwd.

Vier scenario’s

Op basis van twee kritische onzekerheden komen de analisten van ABN Amro tot vier scenario’s. De onzekerheden komen enerzijds door de verhouding tussen invloed van overheid en markt en anderzijds door de verhouding tussen individu en collectief. De scenario’s die daaruit volgen, zijn uitvergrotingen van maatschappelijke trends die nu al aan de orde zijn als gevolg van de virusuitbraak.

De werkelijkheid zal altijd genuanceerder zijn, benadrukt de studie. Wel kunnen de scenario’s handvatten bieden aan ondernemers om zich voor te bereiden op de toekomst. Bijvoorbeeld door in te spelen op ontwikkelingen die in meerder scenario’s voorkomen of door in te spelen op het scenario dat een ondernemer voor zijn situatie het meest toepasselijk vindt.

Het gaat om de volgende scenario’s:

1. ‘Vrijheid voor de sterken’ op basis van individueel en sterk marktgeoriënteerd;
2. ‘Open hightech-gemeenschap’ marktgeoriënteerd maar met veel meer invloed voor collectieve belangen;
3. ‘De eigen staat’ met een sterke gecentraliseerde overheid en tegelijkertijd een sterke positie voor het individu inclusief vooropstellen van eigenbelang;
4. ‘De beschermende staat’ met zowel een sterk gecentraliseerde macht voor de overheid als het collectief belang op de voorgrond.

Van concurrentie tot kringlooplandbouw

Voor de agrarische sector hebben de verschillende scenario’s ook duidelijk verschillende consequenties. In het eerste scenario ‘Vrijheid voor de sterken’ komt het inkomen van boeren onder druk te staan. Economie staat voorop en vergroening wordt beperkt gestimuleerd. In dit scenario levert kennisvoorsprong de Nederlandse land- en tuinbouw weliswaar een sterke concurrentiepositie op, maar foodbedrijven en supermarkten schalen verder op en hebben een stevige positie om nog scherper op prijs te onderhandelen. Verschillende standpunten verharden en het landbouwdebat polariseert.

Het andere uiterste is het beschermende-staatscenario. De lidstaten van de EU willen de kringloop sluiten. Er blijft een sterke rol voor de overheid, zoals in de coronacrisis, maar dan voortgezet op klimaatgebied, voor verduurzaming en bevorderen van gezondheid. Dit scenario gaat in de richting van de onlangs gepresenteerde Farm-to-Fork-strategie van de Europese Commissie.

Kleinere marges voor de overblijvers

Markt leidend versus zelfvoorzienend

In de open hightech-gemeenschap (scenario 2) willen consumenten weten hoe, waar en met welke middelen voedsel is geproduceerd. Tegelijkertijd is de markt leidend, het GLB stuurt daarom minder op vergroening. Afnemers inclusief consumenten zijn bereid om meer te betalen voor gezonde en duurzame voeding en steeds meer bedrijven produceren volgens concepten als PlanetProof en Beter Leven.

Het scenario eigen staat is een combinatie van meer staat en meer collectief. Voedselzekerheid, zelfvoorziening en nationale gevoelens zijn sterk bepalend. Dat betekent voor Nederland als exportland een veel kleinere afzet en scherp dalende prijzen. Dat leidt tot een veel lager aantal landbouwbedrijven en kleinere marges voor de overblijvers.

Nederland gebaat bij open grenzen

ABN Amro geeft zelf geen oordeel over de scenario’s. Thijs Cuijpers, directeur beleid van LTO Nederland, geeft wel een reflectie. Hij geeft aan dat LTO voorstander is van een geleidelijke transitie met een belangrijke rol voor boer en tuinder. Hij verwacht ook dat de coronacrisis de al ingezette veranderingen gaat versnellen. Bijvoorbeeld op het punt van duurzaamheid en voedselzekerheid. Cuijpers benadrukt de gevoeligheid voor politieke ontwikkelingen. “Nederland is gebaat bij open grenzen en samenwerking binnen Europa.” De grootste uitdaging in de toekomst blijft ‘samenwerken in de sector, in Europa en met overheden’.

Het rapport en de toelichting van ABN Amro zien hier te vinden.