Gunstige marktpositie wkk

De marktpositie van de netleverende wkk is in 2021 onveranderd goed.

Volgens de laatste wkk-barometer die BlueTerra voor Kas als Energiebron heeft samengesteld, draaien kolencentrales in Nederland weinig, waardoor gascentrales overwegend prijszettend zijn en de spark spread voor de netleverende wkk gunstig is. Daarnaast is de aanpassing van energiebelasting en opslag duurzame energie (ODE) in het voordeel van wkk voor eigen elektriciteit.

Toename zon- en windenergie

Op middellange termijn (2023) nemen de opbrengsten van de netleverende wkk wel iets af door teruglopende draaiuren, als gevolg van steeds meer elektriciteit uit zon en wind. Ook de uren waarop de gasmotor-wkk kan draaien verschuiven door duurzame opwek naar het begin en einde van de dag en in het weekend. Het belang van wkk voor de stabiliteit en flexibiliteit van het net neemt toe.

Op langere termijn in 2025 ziet de situatie er hetzelfde uit als in 2023. Risico’s met afnemende draaiuren, strenger CO₂-beleid en de invloeden van fiscale aanpassingen nemen toe. Het inzetten van wkk voor eigen gebruik (belichting) blijft zeer rendabel. Ook deze toepassing van wkk profiteert van de aanpassingen in energiebelasting en ODE. wkk voor eigen gebruik is daarmee minder gevoelig voor veranderingen in de markt.

Marktpositie 2021

De spark spread voor wkk in Nederland is het afgelopen jaar verbeterd door de afnemende capaciteit, minder draaiuren van kolencentrales en toenemende export. Kolencentrales draaien minder vanwege hogere productiekosten dan voor aardgascentrales, mede als gevolg van de CO₂-prijs. Aardgascentrales zijn daarmee de meeste tijd prijszettend. Deze situatie is voor netleverende wkk redelijk gunstig.

De verhoogde energiebelasting en opslag duurzame energie hebben daarnaast de situatie van wkk voor eigen elektriciteit verder verbeterd. De situatie van een wkk die draait voor belichting in de nachturen, in combinatie met netlevering overdag blijft zeer gunstig.

Als gevolg van het Urgenda-vonnis is minister Wiebes van plan om de kolencentrales in productie te verminderen. Dit zal echter op korte termijn weinig invloed hebben op de markt, omdat de kolencentrales momenteel al verminderd draaien.

Wkk in de tuinbouw levert, in combinatie met schakelbare verlichting, een steeds belangrijkere bijdrage aan het stabiel houden van het elektriciteitsnet

Stabilisatie elektriciteitsnet

De toename aan elektriciteit uit zon-PV neemt sneller toe dan eerder ingeschat. Daardoor neemt het aantal uren met zeer lage elektriciteitsprijzen midden op de dag, vooral in het tweede kwartaal, in 2021 verder toe. Dit zet vooral in dit kwartaal de draaiuren onder druk. Op langere termijn is dit voor tuinders een lastige ontwikkeling, omdat op dezelfde uren de CO₂ uit de wkk voor de teelt hard nodig is. Wel levert wkk in de tuinbouw, in combinatie met schakelbare verlichting, een steeds belangrijkere bijdrage aan het stabiel houden van het elektriciteitsnet.

Investeren in nieuwe wkk voor alleen netlevering is in het algemeen tot 2021 redelijk rendabel en hangt mede af van de inpassing. Met eigen gebruik van elektriciteit blijft wkk zeer rendabel.

Marktpositie 2023

Door toenemende levering van elektriciteit uit zon en wind komen de draaiuren voor gasmotor-wkk onder druk te staan. Ten opzichte van 2021 zullen de draaiuren circa 10% lager liggen. In het tweede en derde kwartaal zullen de prijzen midden op de dag door zon-PV op veel dagen te laag worden voor wkk. In Q1 en Q4 hangt de marktprijs steeds meer af van de productie door windturbines. Het totaal aantal draaiuren neemt af maar wordt deels gecompenseerd door wat hogere opbrengsten in de uren dat er wel wordt gedraaid. Echter ten opzichte van de barometer in het voorjaar nemen de draaiuren iets minder af, maar de gemiddelde opbrengst neemt wat sterker af waardoor er netto weinig verandering optreedt in de stand van de barometer.

Het inzetten van de bestaande wkk voor eigen belichting, waarmee de inkoop van elektriciteit wordt vermeden, inclusief netkosten en energiebelasting, blijft zeer rendabel en zelfs investeren in een wkk voor eigen belichting is in het algemeen rendabel. Het risico voor afnemende draaiuren voor netlevering speelt bij belichting slechts beperkt een rol.

Perspectief 2025

De situatie in 2025 ligt qua draaiuren weer wat lager dan in 2023, dus 15 tot 20% lager dan in 2021. Verwacht wordt dat er nog meer duurzaam wordt opgewekt en dat de export verder toeneemt. Deze effecten heffen elkaar enigszins op. Meer duurzame opwek zorgt ervoor dat wkk op andere uren gaat draaien en dat het gebruik van warmte en vooral CO₂ uit wkk daardoor lastiger wordt.

Door het groeiende vermogen in duurzame energie zal er een groeiende vraag zijn naar flexibel vermogen. Het aanbod van flexibele afname zal naar inschatting van BlueTerra achterblijven waardoor flexibel vermogen zoals gasmotor-wkk een hogere opbrengst uit flexibele inzet kan genereren. Prijzen voor onbalansvermogen zullen naar verwachting stijgen.

wkk voor belichting behoudt een goede positie. Draaien voor belichting blijft rendabel door uitgespaarde inkoop van elektriciteit. Daarnaast kan worden geprofiteerd van netlevering tijdens uren met hoge prijzen op de elektriciteitsmarkt. De rentabiliteit wordt mede bepaald door beleidskeuzes en fiscaliteit zoals de energiebelasting en de opslag duurzame energie.

Doorkijkje naar 2030

Op basis van de plannen in het Klimaatakkoord neemt het vermogen van wind en zon verder toe. De draaiuren van gasmotor-wkk nemen af tot circa 2300 draaiuren voor netlevering. De extremen in prijzen zullen verder toenemen en omdat gasmotor-wkk draait in de uren met hoge prijzen wordt het lager aantal draaiuren gedeeltelijk gecompenseerd. Onzekerheid is er met betrekking tot de regelgeving en fiscaliteit alsmede eventuele aanpassingen van de marktinrichting en of er concurrerende technologieën komen voor flexibel vermogen, zoals bijvoorbeeld grootschalige batterijen.