Rabobank pleit voor meer prijscontracten kasaardbeien

Het is een belangrijke boodschap voor de kapitaalintensieve teelt met hoge prijsschommelingen in de randen van het traditionele seizoen: de bedrijfsrisico’s van met name prijsfluctuaties zijn dan hoog. Het is niet zo dat veel bedrijven in problemen zijn. Rabobank heeft onderzocht dat zo’n 90% van de bedrijven met glasaardbeien gemiddeld gezien de laatste 5 jaar een gezonde marge heeft gedraaid. Toch is extra zekerheid nodig omdat de kasproductie met name het laatste jaar hard gegroeid is en de consumptie minder hard. Voor de duidelijkheid: in 2016 tot 2019 steeg het aardbeienareaal 100 hectare met de grootste sprong van 70 hectare in seizoen 2017-2018.

Bedrijfsrisico’s glasaardbeien

Rabobank maakte een analyse van de aardbeienmarkt. Voor glasaardbeientelers neemt prijsschommeling circa 80% van de bedrijfsrisico’s in. Prijzen voor Nederlands kasaardbeien variëren in januari en februari doorgaans tussen grofweg € 3 en € 10 per kilo. Telers zijn daarmee feitelijk erg afhankelijk van het weer in Nederland. Daarnaast spelen ook teeltomstandigheden in Spanje een rol, al concurreren Nederlandse aardbeien slechts deels met de Spaanse.

Voor glasaardbeientelers neemt prijsschommeling circa 80% van de bedrijfsrisico’s in. – Foto: Fred Libochant

Liquiditeitseis van meer dan 7,5%

Rabobank noemt 3 categorieën waarmee de bedrijfsrisico’s gedekt worden. Nieuw zijn de prijsafspraken, maar verschillende teelten naast elkaar is een bekende risicospreiding. Voor de bedrijven die op de golven van de markt willen meedeinen, is het aanhouden van extra liquide middelen een logische voorwaarde, zegt Arne Bac, tuinbouwspecialist van Rabobank en mede-auteur van het rapport. Hij noemt daarbij niet de algemene Rabobank-voorwaarde dat telers 2 slechte jaren moeten kunnen opvangen. Bac gaat uit van een liquiditeitsbuffer (marge) van 5% van de omzet in een gezond jaar. De liquiditeitseis bij sterk uitbreidende bedrijven bedraagt overigens meer dan 7,5%. Bij grote bedrijven ligt de margedoelstelling nog hoger.

Groeien kan, maar wel met goed afzetplan

Ook sectoranalist Cindy van Rijswick schreef mee aan het rapport. “We geven hiermee een signaal af dat groei nog steeds wel kan, maar doe het alleen als er een goed afzetplan onder ligt, vooral voor die 2 maanden met de grootste schommelingen.” Het is een wankel evenwicht tussen vraag en aanbod. “Het kan omslaan in een onbalans door uitbreiding van dit marktsegment. Zorg dat je dat met prijsafspraken afdekt.”

Als de afzet en prijs is geregeld en aan de voorwaarden is voldaan, is financiering mogelijk

^{Arne Bac, tuinbouwspecialist van Rabobank}

Bank bekijkt businessplan per bedrijf

Rabobank heeft een belangrijke portefeuille met kasaardbeienbedrijven. Zelf regie voeren is niet mogelijk, stelt Bac. “Er wordt weleens gezegd ‘de bank reguleert dat wel even’. Maar wij bekijken een businessplan op zich. Als de afzet en prijs is geregeld en aan de voorwaarden is voldaan, is financiering mogelijk. Soms betaalt een bedrijf overigens de groei uit eigen zak en leveren we alleen werkkapitaal.” De instroom van bedrijven uit tomatenteelt is bovendien moeilijk te peilen. Bac sprak pas een tomatenbedrijf met die aardbeienplannen. “Technisch is het makkelijk realiseerbaar om van teelt te wisselen. Zo’n bedrijf vertellen we dezelfde boodschap.”

Meerjarige prijsafspraken maken

Rabobank spreekt over het maken van meerjarige prijsafspraken. Welk deel van de productie moeten telers in die prijsafspraken vastleggen? Dat is aan de ondernemers, stellen de analisten. Van Rijswick: “Sommige bedrijven hebben zowel teelt op stellingen als teelt in kassen met en zonder belichting en spreiden risico’s tussen de seizoenen al.”

Bac en Van Rijswick hebben geen inzicht in hoe vaak prijsafspraken al op papier staan in de aardbeienketen. Meerjarige prijsafspraken zijn geen gemeengoed. Er zijn wel enkele voorbeelden in andere productgroepen, zoals hardfruit, weet Bac. “Ik ken een voorbeeld waarbij de perenprijs voor drie jaar is vastgelegd.”

Haalbaarheid prijsafspraken

Die bereidheid bij afnemers om vastere afspraken te maken met telers is best mogelijk, meent Van Rijswick. “Ik denk dat er best voor duurzaam geproduceerde aardbeien een markt is. Een afnemer wil graag aardbeien met lage MRL-waardes bijvoorbeeld of met minder CO₂-uitstoot.” Bac ziet aan Albert Heijn hoe productieafspraken gemaakt worden. Of daar ook prijsafspraken aan vast zitten, kan Bac niet zeggen. Wel ligt het voor de hand dat vaste ketenpartners nu het gesprek aangaan om risico’s op prijsschommelingen samen te delen of op te lossen via vaste afspraken. Door schaalvergroting kunnen teeltbedrijven de inkopers bij retail ook ontzorgen met continuïteit van levering.

In hoeverre is dit advies van prijsafspraken ook voor andere teelten geldig? Volgens Bac is ook in hardfruit nu goed zichtbaar dat telers in vaste ketens het fruit in een bijzonder moeizame markt redelijk weten af te zetten. Het loont dus afspraken te maken en samen te werken in de keten. In vergelijking met kasaardbeien zijn de financieringslasten bij hardfruit laag, waardoor zij de suggestie van prijsafspraken niet zozeer ter harte hoeven nemen.

Leg 50% van product vast op termijnmarkt

Ook in grondgebonden teelten als aardappelen ligt een voorbeeldmodel, denkt Bac. “Daar zie je ook dat telers 50% vastleggen op de termijnmarkt, of via vaste contracten en de rest op de spotmarkt. Ik denk dat als telers gesprekken opstarten hierover, de markt zal reageren. We zien commerciële partijen nu al meebewegen.”

Rabobank maakte de risicoanalyse na een stevige groei van haar portefeuille aardbeienbedrijven. Bac: “Het was een goed moment om een validatie van ons eigen risico in deze portefeuille te doen. Er zijn nu ook voldoende gegevens beschikbaar over de bedrijven.” Voor het onderzoek stelde Rabobank geanonimiseerde gegevens beschikbaar aan een onderzoeker van Wageningen UR die erop afstudeerde.

Snelle groei bessenconsumptie remt aardbeienbehoefte niet

Over de langetermijngroei van het segment aardbeien heeft Rabobank geen visie gedeponeerd. Bac wijst enerzijds naar de belichte tomaten als mogelijk groeimodel. De doorbraak kwam pas toen voldoende areaal stond om Nederlandse supermarkten te beleveren. Tegelijk schrijft Rabobank dat Spanje een lastiger concurrent wordt als dat land de kwaliteit van de aardbeienteelt verder weet te verbeteren.

De snelle groei van bessenconsumptie remt de aardbeienbehoefte niet, weet Bac. Hoe de steeds duurzamere consument over 5 jaar denkt over het eten buiten het seizoen, is ook een variabele die niet ingevuld kan worden. Voorlopig gaat de bank uit van een beperkte groei van de consumptie van 1 à 2% per jaar.