Brexit: rekening houden met alle scenario’s

Als de brexit doorgaat volgens het alom gevreesde scenario van een keiharde no deal, dan voorziet GroentenFruit Huis dat de exportwaarde van groenten en fruit van Nederland naar het Verenigd Koninkrijk € 300 miljoen tot € 400 miljoen lager zal uitvallen dan de afgelopen jaren. Een daling van zo’n 35%.

Maar ook andere tuinbouwbedrijven kijken bezorgd vooruit. Hoe kunnen plantenkwekers hun plantjes nog de Noordzee over naar hun Britse klanten krijgen? Wat betekent een harde grens met strenge douane-eisen en flinke importheffingen voor kassenbouwers en techniekleveranciers?

De veerboot uit Hoek van Holland en de Westlandse kassen. – Foto: ANP

Geen besliskracht bij de Britten

Wat iedereen in de EU kan zien, zit misschien wel vooral de sectoren met bederfelijke waren dwars: het ontbreekt aan besliskracht in Londen. Eigenlijk is nog nergens een besluit over genomen en dus moeten de producenten en exporteurs van groenten en fruit zelf maar komen met een zogenoemd contingency plan: maatregelen voor alle verschillende scenario’s.

“We gaan binnenkort ons contingency plan aan de overheden aanbieden, om de bevoorrading van de supermarkten in het Verenigd Koninkrijk na 29 maart ongehinderd voort te kunnen laten gaan”, zegt directeur Gert Mulder van GroentenFruit Huis. Mulder was in januari weer in Londen voor overleg met allerlei instanties en overheden “We krijgen er alle lof voor de georganiseerde manier waarop wij onze producten aanbieden. Ze zien onze groenten- en fruitstroom ook zeker niet als de productstroom met de grootste risico’s.” Maar garanties en toezeggingen kreeg Mulder ook niet. De door Mulder al anderhalf jaar lang bepleite Green Lane, de zo gewenste snelle baan voor vrachtwagens met bederfelijke maar vooraf al goed gecertificeerde producten, die is en blijft onzeker.

Eind januari moet in elk geval wel zekerheid zijn gekomen over welke invoertarieven Londen gaat hanteren als ze per 29 maart geen deel meer zouden uitmaken van de EU noch van een douane-unie met de EU. Binnen de World Trade Organisation WTO geldt een termijn van 2 maanden voor bezwaar en beroep tegen voorgestelde tarieven. De importheffing kan oplopen tot maximaal 25%. Maar waarschijnlijker is dat het verenigd Koninkrijk zich zal conformeren aan het EU-tarief voor derde landen dat gemiddeld ongeveer 10% bedraagt.

Zorgen om levering plantjes en kwekersrecht Het importeren van groenten en fruit uit Nederland en Spanje zal voor de Engelsen duurder worden, door het zwakke pond en de nog in te stellen importtarieven. Dan maar weer meer zelf gaan telen? Dat brengt de Britten bij een volgende horde: heel veel van het uitgangsmateriaal waar Britse teeltbedrijven groenten mee produceren, komt bij Nederlandse zaadbedrijven en plantenkwekers vandaan. Zelf alle aardbeien telen? Maar wel vaak met Nederlands plantmateriaal. – Foto: EPA Met name de plantenkwekers kijken dan ook met zorg naar de onvermijdelijke chaos aan de grenzen in geval van een harde brexit. Gaan hun plantjes dan in lange files van vrachtwagens terechtkomen? Daarover volgen we de lead van GroentenFruit Huis, stelt Plantum. Maar de brancheorganisatie is misschien nog wel meer bevreesd voor wat er gaat gebeuren met het kwekersrecht en de rassenregistratie. “De intentie is wel uitgesproken dat het Verenigd Koninkrijk het Europese kwekersrecht en rassenregistratie een-op-een van de EU gaat overnemen”, aldus een woordvoerder van Plantum. “Maar als dat niet gebeurt, dan dreigt het gevaar dat rassen vrij komen, omdat alleen voor nieuwe rassen kwekersrecht kan worden aangevraagd.”

‘Plannen B en C liggen al klaar’

De financiële averij die handelsbedrijven en telersverenigingen zullen oplopen, gaat verder dan alleen die handelstarieven. Ook de wisselkoers van het Britse pond, gedoe rond wel of niet op tijd kunnen leveren en de daadwerkelijke kosten van vertragingen door meer transporturen en teruglopende productkwaliteit gaan onvermijdelijk aantikken.

“Voor de brexit hebben we een plan B en plan C”, zegt Jelte van Kammen, directeur van Harvest House. “Het zijn strategische stappen die we moeten zetten, afhankelijk natuurlijk van de uitkomst. Het kan zijn dat we in het Verenigd Koninkrijk iets gaan ondernemen. Er zijn verschillende sporen mogelijk. Een van de modellen waar we naar kijken is het voorraad aanhouden bij derden in het Verenigd Koninkrijk. Ook is het mogelijk een samenwerking aan te gaan met een partij in Engeland.” Hoe concreet de plannen zijn op dit moment, kan hij niet zeggen. Van Kammen verwacht overigens niet dat er op 29 maart veel verandert. “De Britten moeten blijven eten. Ik verwacht dat we voeding de komende jaren gewoon kunnen blijven brengen.”

Brexit-clausules moeten leveranciers beschermen

Bij de onderhandelingen over nieuwe leveranties aan Britse supermarkten dit jaar hebben telers, handelaren en inkopers niet zelden brexit-clausules opgenomen in de contracten. Daarmee komen de partijen onder meer overeen dat de leverancier niet aansprakelijk is bij het niet halen van leveringsafspraken door files bij grensovergangen. Ook dekken partijen zich in tegen de koersschommelingen van het pond ten opzichte van de euro.

Je mag de afzetorganisaties wel mijn contactgegevens sturen

Die clausules zijn sectoraal geregeld. Afzetorganisaties zijn er dan ook uit concurrentie-overwegingen wat geheimzinnig over. Datzelfde geldt voor gesprekken die zijn gevoerd met een bedrijf als Thanet Earth in Kent. De productie van dit glastuinbouwbedrijf in het zuidwesten van Engeland zou kunnen worden ingezet om leveringsproblemen vanaf het vasteland op te vangen. Maar Thanet Earth is eigendom van Nederlandse en Engelse aandeelhouders, die ook hun eigen verkoopstrategie en leveringsverplichtingen hebben.

Heen en weer e-mailend met Arjan de Gier, een van de Nederlandse komkommertelers in Kent en aandeelhouder in Thanet Earth, meldt hij nu niet te willen reageren op de komende brexit-voorbereiding, want ‘er zijn al genoeg meningen over gegeven’. Maar kennelijk staat Thanet Earth nog open voor samenwerking want ‘je mag de afzetorganisaties wel mijn contactgegevens sturen’.

Brits bedrijf beter bestand tegen brexit

Het Nederlandse tomatenbedrijf RedStar is ook aandeelhouder van Thanet Earth. De leveringen van RedStar aan Britse klanten komt voornamelijk uit de kassen in Kent. Pas als de vraag groter is dan de lokale productie moeten tomaten uit Nederlandse kassen de Noordzee over. Dat is geen grote stroom, aldus RedStar, dat daarmee ook beter bestand zal zijn tegen een harde brexit dan de Nederlandse concurrenten

Maar ook lokale productie is niet immuun voor brexit-schade. Zo wordt gefactureerd in Britse ponden en komt de lokale omzet tegen euro’s in de boeken in Nederland. De koersdaling van het pond heeft ook op deze manier zijn sporen nagelaten. Over 2018 zag RedStar de totale productie groeien. De wisselkoers van het pond, de moeilijke zomer en kwaliteitsproblemen drukken echter op het resultaat van 2018, waardoor het nog niet zeker is dat winst wordt bijgeschreven.

Zorgen over cashflow vanwege afhandeling btw-heffing

Het Eindhovense handelsbedrijf Scherpenhuizen werkt hard aan de concrete voorbereiding op een harde brexit. Dat betekent bijvoorbeeld dat een Britse agent is aangezocht om producten aan de andere kant in te klaren. “We hebben ook nieuwe software gekocht om de documenten voor in- en uitvoer goed aan te leveren. We leveren onze producten op de stoep van onze klanten, dus die kosten zijn voor ons”, laat het bedrijf weten.

Dat gaat dus ook om een hoop geld per dag

Een brexit-clausule in het leveringscontract dekt Scherpenhuizen wel deels in tegen claims als de leveringstijden niet gehaald worden. “Maar de risico’s van chauffeurs die uren langs de kant van de weg staan te wachten, kunnen we niet bij transporteurs neerleggen.” Ook de expeditiekantoren die normaal bij export naar derde landen (buiten de EU) worden ingeschakeld, willen bij de brexit geen rol spelen. “Ze hebben de mensen er nu niet voor zitten.”

Bij Scherpenhuizen alleen al gaat het om soms wel 30 tot 40 vrachtwagens per dag. Dat gaat dus ook om een hoop geld per dag. Daar speelt volgens het handelsbedrijf ook een een fors cashflow-risico mee. Bij een harde brexit zal de afhandeling van de btw-heffing over dat bedrag naar verwachting veel moeizamer verlopen. Door de betalingen in eerste instantie te laten lopen via een eigen Britse bv zou het nadelige effect op de cashflow kunnen worden tegengegaan.

Als straks al deze banen vol staan met wachtende vrachtwagens, is een snelle baan voor bederfelijke producten noodzakelijk. Over zo’n zogeheten Green Lane en wie daar wel en niet in mag, is nog geen enkele zekerheid. – Foto: AFP

Brexit-team Valstar druk met voorbereiding op brexit

Handelsbedrijf Valstar heeft sinds een aantal maanden een brexit-team. Dat volgt alle ontwikkelingen en bezoekt bijeenkomsten. Directeur Mart Valstar is vanaf het begin van de brexit-dreiging in verschillende media een uithangbord namens de Nederlandse export voor groenten en fruit. Valstar signaleert dat Engelse afnemers zich niet druk maken. “Zij praten niet over wat er nodig is. Nederland is exportminded en ontzorgt de Engelse afnemers door tot aan de deur af te leveren. Dat verwachten ze nu ook van ons en dat gaat ook gebeuren, al zie ik nog wel uitdagingen.”

Dat maakt groenten en fruit voor de Britten nog duurder

Valstar heeft een omzet van circa € 300 miljoen, waarvan € 60 miljoen op de Britse markt. In de jaren tachtig was het bedrijf veel afhankelijker van die exportmarkt. Nu zijn de risico’s gespreid over meerdere markten, maar als de Engelse markt op slot gaat, zal een reorganisatie voor de hand liggen bij Valstar.

Het bedrijf exporteert al langer naar zogenoemde derde landen en weet dus wat daarbij komt kijken. De extra handelingen en keuringen met papierwerk betekenen een kostenstijging van 3% op de verkoopprijs, schat Valstar. Dat is nog niet eens het grootste prijseffect dat dreigt bij een harde brexit. Als het uitdraait op een harde brexit, dreigt een systeem van importheffingen. Dat zal waarschijnlijk neerkomen op minstens 10% heffing op de importwaarde. “Dat maakt groenten en fruit voor de Britten nog duurder en zal ertoe leiden dat klanten minder kopen en minder groenten of fruit eten. Dat heeft ook effect op telers.”

Mede-auteur: Ton van der Scheer