Specifieke en goedkope Elisa-test voor ToBRFV

Het Leibniz Instituut DSMZ heeft een specifieke Elisa-test voor het nieuwe tomatenvirus ToBRFV ontwikkeld dat betrouwbaar, specifiek, snel, goedkoop en op grote schaal monsters kan screenen op de aanwezigheid van het virus.

Het plantenziektenkundig laboratorium van de Duitse Collectie van Micro-organismen en Celculturen (DSMZ) biedt het antiserum voor de test commercieel aan. Het is daarmee de eerste instantie die de antilichamen tegen ToBRFV kan leveren. Het was ook dit instituut dat vorig jaar ToBRFV identificeerde uit monster van 7 tomatenbedrijven in Straelen. “De kosten bedragen circa € 290 voor een hoeveelheid serum waarmee 1.000 monsters via Elisa kunnen worden getest op ToBRFV”, zegt Dr. Wulf Menzel van DSMZ. Dit is vele malen goedkoper dan een real-time PCR-test voor dit virus die in Nederland al wordt aangeboden of ontwikkeld. De kosten van PCR-toetsen komen normaal gesproken uit op bedragen rond € 135 per monster en daar komen de kosten voor de voorbewerking nog bij. Elisa is bovendien een robuuste en relatief eenvoudige serologische test waarmee in een keer vele monsters tegelijk getoetst kunnen worden. De testmethode is in de loop der jaren verregaand geautomatiseerd.

Betrouwbaar en grootschalig in te zetten

Tot nu toe waren Elisa-testen niet specifieker dan de groep van Tobamo-virussen. DSMZ heeft de Elisa-test voor ToBRFV gevalideerd met een collectie van 15 tobamovirussen. Volgens Menzel vinden er met het nieuwe serum alleen kruisreacties (vals positieve resultaten) plaats met TMV, ToMV en BPeMV. “Dit is geen probleem voor de betrouwbaarheid van de test omdat vrijwel alle tomatenrassen resistent zijn voor ToMV en TMV. En BPeMV komt niet voor in Europa. Een positieve reactie zal vrijwel zeker duiden op ToBRFV.” De test reageerde niet (vals) positief op 12 andere tobamovirussen waaronder komkommerbontvirus (CGMMV).

Deze Elisa-test maakt grootschalige monitoring op het virus mogelijk en betaalbaar. Bij een positieve testresultaat gaat het vrijwel zeker om ToBRFV. Een bevestiging daarvan kan via de nog specifiekere RT-PCR worden verkregen.

PCR-testen nog specifieker maar duur

De Nederlandse en Belgische laboratoria richtten zich tot nu toe op de ontwikkeling van een PCR-test. Groen Agro Control (GAC) heeft sinds december 2018 een real-time PCR-test die specifiek is voor ToBRFV. “Deze test reageert alleen met ToBRFV en geeft geen kruisreacties met TMV en ToMV”, zegt senior scientist Adriaan Vermunt van GAC. Bij de PCR-test moet het virus-RNA (enkele streng) worden ‘overgeschreven’ (transcriptie) in DNA (dubbele streng). “We kunnen met deze PCR-test gewasmonsters analyseren en met extra voorbewerking ook kratten en watermonsters.”

Voor de test zal een watermonster eerst geconcentreerd moeten worden. Ook het bemonsteren van oppervlakten van bijvoorbeeld kratten of teeltgoten vraagt extra tijd. “Voor ons ligt de ontwikkeling van een PCR-toets voor de hand, omdat we daar specialist in zijn en daarmee is de test vaak sneller beschikbaar. Voor de ontwikkeling van een Elisa-toets zijn we afhankelijk van derden”, legt Vermunt uit. “Maar we kunnen natuurlijk ook Elisa-testen uitvoeren als ze beschikbaar zijn en specifiek genoeg zijn.”

Aantal testverzoeken neemt toe

In de tomatensector is grote onrust ontstaan na de uitbraak van het virus op 7 tomatenbedrijven in Straelen (D) in het najaar van 2018. De verschillende laboratoria melden een toenemend aantal verzoeken om te testen op ToBRFV. Ook Naktuinbouw ontwikkelt een snelle real-time PCR-toets. Die zal binnen een half jaar op de markt zijn, verwacht manager keuringszaken Frans Claassen van Naktuinbouw. Laboratorium Sciencia Terrae in België heeft een PCR-test die primers gebruikt waarmee tot nu toe de tobamo-virussen als groep kunnen worden aangetoond. “Naar aanleiding van het hommelonderzoek in Israël hebben we daar primers besteld waarmee we specifiek ToBRFV kunnen diagnosticeren”, zegt Stephan Vankerckhoven, hoofd van het viruslaboratorium van Sciencia Terrae. “We bevinden ons nu in de testfase.”

Lees meer over de ervaringen met ToBRFV in Duitsland in editie 5 van Groenten & Fruit Magazine dat deze week verschijnt.

Klik hieronder voor het artikel in New Disease Reports over de identificatie van het virus in Duitsland.