premium
Foto: Joost Stallen
Voor het bestrijden van plagen in gewas zijn veel inperkingen. Maar voor het op afstand houden van knaagdieren ook steeds meer. Dat leidt tot een niet altijd even efficiënte werkwijze en mogelijk tot plagen. Die zijn nu al evident in grasland, maar niet alleen daar.
Met name op grasland is dit jaar weer sprake van een omvangrijke muizenplaag. Het meest rigoureuze, maar ook meest effectieve verweer dat de boeren hebben, is het onder water zetten van hun land. Maar voor niet alle teelten is dat een oplossing, terwijl ook in akkerbouw en andere open teelten schade is gemeld.
Gebruik van rodenticiden in 2023 verboden
Gif dan maar? Het gebruik van rodenticiden (letterlijk: knaagdierdoder, in de volksmond rattengif) om overlast van ratten en muizen op het land en in gebouwen tegen te gaan, is de laatste jaren al flink ingeperkt en zal, als de plannen van de Europese Unie doorgaan, vanaf 2023 helemaal verboden zijn. Dat leidde deze maand al tot krantenberichten waarin wordt geanticipeerd op een niet te stuiten knaagdierenplaag in stad en land.
Integrated Pest Management
Of het zo ver komen gaat is koffiedik kijken. Maar de huidige overlast door ratten en muizen is voor veel boeren én tuinders nu al ernstig genoeg om zich in bestrijding ervan te verdiepen. Net als in het geval van wildschade op het land of in de boomgaard is het eerst zaak om zoveel mogelijk te proberen de schade te voorkomen. Voedselbronnen en nestelplaatsen op het agrarisch bedrijf moeten worden opgeruimd. Deze strategie valt onder het zogenoemde ‘Integrated Pest Management’ (IPM)-principe. Mocht er alsnog overlast zijn, dan gaat men over op mechanische vangtechnieken, zoals klemmen en vallen.
De allerlaatste mogelijkheid is het gebruik van giftig lokaas, mits de persoon daarvoor opgeleid én het bedrijf gecertificeerd is. Eind 2018 kondigde het Ctgb aan dat de eisen voor bedrijfscertificering worden aangescherpt.
Vakbekwaamheidsbewijs
Per 1 juli 2015 is de vrijstelling voor agrariërs komen te vervallen om op eigen erf professionele rodenticiden te gebruiken. Sinds deze datum is voor het kopen, opslaan en het gebruik van rodenticiden een vakbekwaamheidsbewijs ‘knaagdierbeheersing op het agrarisch bedrijf’ (KBA) nodig, een uitbreiding op het welbekende ‘spuitdiploma’ dat tuinders al veel langer nodig hebben voor het gebruiken van gewasbeschermingsmiddelen in hun teelt.
Alleen middelen die door het Ctgb zijn toegelaten, mogen worden gebruikt en alleen door boeren die over dit vakbekwaamheidsbewijs beschikken. De toegelaten bestrijdingsmiddelen zijn opgenomen in een toelatingenbank van het Ctgb.
Opvolger KBA
Inmiddels wordt gewerkt met de opvolger van het KBA: het KBA-GB. Hiermee kan men sinds 1 januari 2017 voldoen aan de strengere eisen, die door het Ctgb zijn gesteld voor het buiten gebruiken van rodenticiden. KGA-GB wordt vanaf 2021 de nieuwe standaard. Het certificatieschema ‘IPM Rattenbeheersing’ is in beheer van de Stichting Keurmerk Plaagdiermanagement Bedrijven (KPMB). Deze eis geldt zowel voor plaagdierbestrijders als voor boeren. Als tuinders of boeren zelf buiten rodenticiden willen gebruiken, moeten zij dus naast het KBA-GB (persoon) ook beschikken over het certificaat IPM-rattenbeheersing (bedrijf).
Wijziging rodenticidengebruik
Het Ctgb heeft aangekondigd dat de regels voor rodenticidengebruik de komende jaren gaan veranderen. De IPM-certificering wordt voor zowel binnen- als buitengebruik van de aangewezen middelen verplicht en gaat ook gelden voor bestrijding van muizenpopulaties. Het Ctgb bepaalt voor welke middelen dit geldt. Op het etiket staat het IPM-systeem vermeld. Er is geen eenduidige datum te geven, aangezien de ingangsdatum wordt bepaald door het moment waarop het betreffende middel (opnieuw) wordt toegelaten door het Ctgb.
Ondernemer zelf verantwoordelijk
De eerste middelen die onder deze nieuwe regels vallen, worden waarschijnlijk rond 2023 toegelaten. Bij de herregistratie zal het particuliere gebruik van de bloedverdunnende anticoagulantia vervallen. De ondernemer is zelf verantwoordelijk voor het voldoen aan de opleidings- en certificeringseisen, het nemen van de juiste preventieve maatregelen en/of het inschakelen van een professioneel bestrijdingsbedrijf. De NVWA en Inspectie Leefomgeving en Transport houden toezicht en kunnen bij overtreding een sanctie opleggen.
Het is logisch dat niet iedereen zomaar vangmiddelen mag inzetten. Maar er is geen goede reden om het gebruik hiervan te verbieden voor professionals, die veel meer inzicht en kennis hebben
NVPB-secretaris Jan Verschoor
Lijmplaten en vallen
Momenteel wordt gewerkt aan de nieuwe Omgevingswet, die rond 2021 in moet gaan. Deze wet regelt het gebruik van niet-chemische bestrijdingsmiddelen en soortenbescherming zoals klemmen, vallen en lijmplaten. De Nederlandse Vereniging Plaagdiermanagement Bedrijven (NVPB) ziet kansen om de huidige Wet Natuurbescherming effectiever door te zetten naar de nieuwe wet. De lijmplaat kan gewenst zijn om snel een muizenpopulatie weg te vangen en met een rodenator kunnen ratten effectief bestreden worden. Dit is alleen mogelijk met een provinciale ontheffing.
NVPB-secretaris Jan Verschoor: “Het gebruik van deze niet-chemische middelen hangt af van tijdrovende procedures bij provincies. Daarnaast is de kennis over plaagdierbeheersing bij bevoegde instanties vaak matig, waardoor nog meer vertraging ontstaat. De dierplaag ontwikkelt zich in de tussentijd verder. De procedures belemmeren ons in het toepassen van niet-chemische methoden en daarmee dus ook in de uitvoering van IPM.”
Onderscheid tussen vakbekwame en niet-vakbekwame personen
Volgens Verschoor moet onderscheid gemaakt worden tussen vakbekwame en niet-vakbekwame personen. “Het is logisch dat niet iedereen zomaar vangmiddelen mag inzetten. Maar er is geen goede reden om het gebruik hiervan te verbieden voor professionals, die veel meer inzicht en kennis hebben.”
Volgens de secretaris is het absurd dat het overheidsbeleid enerzijds inzet op IPM, maar de professionele opleiding pas in beeld komt bij de laatste stap: biocidengebruik. De NVPB stelt dat de Omgevingswet het gebruik van niet-chemische methoden mogelijk moet maken voor vakbekwame plaagdierbeheersers zonder belemmeringen.
Stappen en regeltjes
Ongediertebestrijder Peter Matter in het Groningse Noordhorn vreest voor een ratten- en muizenplaag bij een totaal verbod op rodenticiden. Dat komt deels door de stappen die volgens de regeltjes moeten worden doorlopen. Volgens het protocol van IPM moet eerst voldaan zijn aan een reeks preventieve maatregelen, zoals het opruimen en schoonhouden van het erf en binnen de muren gaten en kieren afdichten. “Wij moeten als professionals tuinders en boeren dus gaan vertellen hoe en wat zij op moeten ruimen. Daar zit niemand op te wachten”, zegt Matter. Daarnaast vraagt het gebruik van klemmen en vallen veel tijd. “Dat kan alleen wanneer er een goede samenwerking is met de boer. Hij voert de inspecties dan vaker zelf uit, terwijl wij bijvoorbeeld eens in de 4 à 5 maanden komen.”
‘Lachertje voor professionele ongediertebestrijders’
Overigens ziet Matter in de verplichte vakbekwaaamheidscursus knaagdierbestrijding voor tuinders en boeren weinig heil. “Het gaat daarbij om 1 cursusdag en 1 examendag. Het is een lachertje voor professionele ongediertebestrijders dat de overheid denkt de kennis zo bij te kunnen brengen. Je bent niet zomaar in 2 dagen ongediertebestrijder.”
Mechanisch
Nieuw zijn klemmen en vallen met sensoren, waarmee melding gemaakt wordt wanneer er beet is. Matter: “Dat is innovatief en misschien wel de toekomst, maar die vallen zijn duur, vanaf € 85 per stuk, nog exclusief abonnementskosten. Het is maar de vraag wie dat wil.” Volgens Matter denken veel mensen onterecht dat klemmen en vallen diervriendelijk zijn. “Deze vangmethode staat onder druk. Naast de gewenste ratten en muizen zitten er soms ook kikkers, hermelijnen en vogels in de val.”
Rodenticidengebruik mag, mits:
Vóór aanscherping (tot 2021):
– In het bezit van een geldig vakbekwaamheidsbewijs KBA voor binnengebruik.
– In het bezit van KBA-GB én bedrijfscertificering voor buitengebruik (mits aangegeven op etiket van het middel).
Na aanscherping (na 2021):
– In het bezit van geldig KBA-GB voor binnen- en buitengebruik én bedrijfscertificering
Gebruik van rodenticiden buiten gebouwen
– Als onderdeel van de gebruiksvoorschriften voor bepaalde rodenticiden – zoals anticoagulantia (bloedverdunners) – geldt sinds 2017 dat bedrijven gecertificeerd moeten zijn volgens een IPM-systeem. Het certificaat is alleen verplicht bij buitenbestrijding van ratten.
KAD voorziet ratten- en muizenplaag na biocidenverbod vanaf 2023
Het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD) voorziet een ratten- en muizenplaag in Nederland wanneer in 2023 boeren en burgers geen chemische bestrijdingsmiddelen meer mogen gebruiken om de dieren te bestrijden. Het vrij gebruik van de middelen wordt verboden omdat het ook roofvogels schaadt, meldt het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Een woordvoerder van het Ctgb stelt dat het Ctgb hierbij geen eigen risico-afweging heeft gemaakt, maar uitvoering geeft aan een Europese verordening.
Directeur Bastiaan Meerburg van het KAD zegt het milieuargument achter de Europese verordening te begrijpen, maar volgens hem zijn er geen alternatieven beschikbaar voor de bestrijding van ratten en muizen. “Dit wordt een grotere calamiteit dan de eikenprocessierups. Helaas zal men het zich pas realiseren als de ratten en muizen over straat rennen.”
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht