‘Britten hebben buik vol van de brexit’

“De brexit biedt de Britse groente- en fruitteler zeker kansen. Onze zelfvoorzieningsgraad ligt voor veel producten onder 50%, soms zelfs ruim daaronder. Of onze leden die kansen gaan pakken, is echter hogelijk de vraag. Het vergt torenhoge investeringen en enorm veel werk, is het dat allemaal waard zullen ze zich afvragen. Ik denk ook niet dat de brexit bij de meesten in onze sector bovenaan de agenda staat. Het hoofd economisch boven water houden en de problemen rond het wegvallen van allerlei bestrijdingsmiddelen, dat houdt de telers veel meer bezig. Van de brexit hebben we zo langzamerhand de buik vol, we hebben het er nu al drie jaar over.”

Jack Ward is directeur van de British Growers Asscociation, het verbond van de Engelse tuinders. Ook voor Ward is de brexit een belangrijk item. “Ik ben net bezig met een intern rapport over invoer- en uitvoerheffingen. Dat blijkt nog moeilijker dan ik dacht, ook nog moeilijker dan ik tot nu toe heb opgeschreven”, verwoordt hij.

Profiel Jack Ward Jack Ward – Foto: BGA Jack Ward is chief executive officier van de British Growers Association die houdt kantoor in Louth aan de rand van het tuinbouwgebied Lincolnshire. Deze al in 1969 opgerichte organisatie overkoepelt en ondersteunt een groot aantal gewasorganisaties zoals die voor sla, uien, brassica, zomerfruit, appels en peren, maar ook voor rabarber en prei. Bovendien staat BGA aan de wieg van inmiddels negen producentenorganisaties. De Britse groente- en fruitsector als geheel is goed voor een omzet van omgerekend € 3,25 miljard, een kwart van de totale agrarische output, en biedt werk aan 115.000 mensen.

Het Verenigd Koninkrijk lijkt onder leiding van premier Boris Johnson af te stevenen op een harde brexit, dat wil zeggen afscheid van de Europese Unie zonder nieuwe afspraken over de wederzijdse handel. Die brexit ‘deal or no deal’ staat op de agenda voor 31 oktober. Johnson wil daarmee uitvoering geven aan het referendum waarbij de Britten al in juni 2016 nee zeiden tegen de EU.

Zo’n brexit zou betekenen dat er nieuwe formaliteiten nodig zijn voor de export naar de Britse markt die dan ook bij de ‘nieuwe’ grens, bijvoorbeeld in Calais of Dover, gecontroleerd moeten worden met alle risico’s van oponthoud van dien. Vooral in het VK zelf neemt de vrees toe dat dit zeker in de weken tot aan de kerst zal leiden tot lege schappen, met name voor versproducten. De staatssecretaris voor transport heeft al geroepen ‘dat we desnoods vrachtwagens vol verse waar in vrachtvliegtuigen laden om ze hierheen te brengen.’

Binnenlandse groente- en fruitproductie zal niet vlot toenemen

Toch ziet Ward die komende brexit niet direct leiden tot een grote toename van de binnenlandse productie aan groenten en fruit. Dat zou wel te verwachten zijn, want momenteel komt het meeste uit het buitenland. Ward heeft de feiten zo op een rijtje: bij tomaten komen acht op de tien uit Spanje, Italië of andere landen, bij peren worden zeven op de tien ingevoerd, bij champignons en uien is het rond 50%, aan brassica en aardbeien zijn de Britten voor 60% zelfvoorzienend en alleen bij wortelen komt rond 100% uit eigen land. Al met al voerde het VK vorig jaar voor omgerekend € 2,16 miljard aan groenten en voor € 4,1 miljard aan fruit in, terwijl er voor niet meer dan € 140 miljoen aan groenten en € 168 miljoen aan fruit naar het buitenland ging.

Brexit biedt Britse telers kansen, maar of zij die kunnen pakken …

“We zijn dus op grote schaal afhankelijk van de invoer. Komt dat in gevaar, krijgen we dan lege schappen als we op 31 oktober zonder deal uit de EU stappen? Dat hangt denk ik af van wat dan precies gaat gebeuren. Als er geen heffingen komen op versproducten, zoals tot nu toe is gesuggereerd, dan krijgen we in het begin vermoedelijk te maken met aanvoerproblemen. Veel zal bij de grens gecontroleerd moeten worden en dat geeft oponthoud. Groenten en fruit kan je natuurlijk niet dagenlang in een vrachtwagen bij de grens laten staan, dus dat kan tot tekorten leiden. Als eenmaal de logistiek geregeld is en alle voorzieningen er zijn, dan zal het toch snel weer soepeltjes kunnen verlopen. Komen er wel heffingen van zeg 10 à 15% op de invoer, dan is het een ander verhaal. Dan worden groenten en fruit hier in de winkel al snel duurder en dat zou kansen kunnen scheppen voor binnenlandse telers.”

Prijzenslag supermarkten slecht voor groente- en fruitleveranciers

Ward betwijfelt sterk of de Britse telers die kansen ook op zullen kunnen pakken. “Is het mogelijk om de productie uit te breiden en er ook nog geld aan te verdienen, zullen ze zich afvragen. Het vergt in ieder geval grote investeringen, je moet grond bijkopen en dat moet dan ook de juiste grond zijn, je moet investeren in kassen of installaties en er moeten mensen bijkomen, als je die al kunt vinden. Op dit moment hebben veel groente- en fruitproducenten al grote moeite om het hoofd boven water te houden. De prijsdruk van de grote supermarkten is enorm. De toon wordt gezet door Aldi en Lidl, die hier een fors marktaandeel hebben veroverd. Ik denk dat die hier nog veel sterker zijn dan in Nederland. Hoe die winkelbedrijven nog winst kunnen maken is een raadsel, maar voor de leveranciers van vers is het bijzonder moeilijk. Dat betekent overigens niet direct dat de productie de laatste jaren kleiner is geworden, maar wat we wel hebben gezien is een enorme schaalvergroting. Had je vroeger tientallen telers van wortelen, nu zijn dat er hooguit nog een stuk of acht. En die tendens gaat nog steeds door.”

Genoeg vraag naar tuinbouwproducten, ook na brexit

Daar komt nog bij dat de teelt zelf ook in het VK met de dag moeilijker wordt, doordat steeds meer bestrijdingsmiddelen in de ban worden gedaan. “Ook dat houdt de telers erg bezig, dat vormt steeds meer een kopzorg. Kunnen we op den duur nog wel voldoende produceren, vragen ze zich af.”

Over de vraag naar groenten en fruit bestaan ook los van de brexit weinig twijfels, blijkt uit de woorden van de directeur van de koepel van telers- en productorganisaties. “Je leest tegenwoordig bijna dagelijks verhalen dat we veel meer plantaardig moeten eten, maar dat moet dan wel ergens vandaan komen. De consument wil bovenal gezonde voeding, daar spelen groenten en fruit een belangrijke rol bij. We hebben niet voor niets dit voorjaar die boodschap nog eens benadrukt in onze promotiecampagne. Maar die consument zal daar uiteindelijk dan wel meer voor moeten betalen. Zolang de supermarkten in een prijzenslag zijn verwikkeld, zie je dat nog niet gebeuren. Tenzij de kosten door die harde brexit echt omhoog gaan en de verse producten uit het buitenland toch fors duurder worden, natuurlijk.”