premium
Foto: Studio Natzijl
Het dossier pacht verkeert al jaren in een impasse. Minister Schouten geeft nu een aanzet voor een uitweg. Aandacht voor de bodem en nadruk op langdurige contracten zijn kernpunten in het nieuwe pachtstelsel. Betrokken partijen zijn tevreden, maar ook nog kritisch.
Minister Schouten schetste eind vorige maand in haar Kamerbrief de eerste contouren van het nieuwe pachtstelsel. Langlopende pacht en duurzaam bodembeheer zijn de termen die de richting aangeven. Schouten wil kortdurende pacht ontmoedigen en vooral inzetten op langdurige pacht. “We zoeken naar een evenwicht, waarbij het voor de verpachter aantrekkelijk blijft om grond te verpachten voor een langere periode, wat de boer ten goede komt. Het doel is de positie van de boer binnen pacht te versterken, vooral voor de jonge boer”, aldus de minister Schouten.
Extra aandacht voor de bodem
Volgens de minister moet de verhouding tussen verpachter en pachter verbeteren om een goede toekomst van pacht te waarborgen. Daarnaast is er extra aandacht voor de bodem. Een meetinstrument moet in de toekomst eenduidig de toestand van de bodem vaststellen. Betrokken partijen zijn blij met de voorstellen, alhoewel er ook nog kritische vragen zijn.
Tegengestelde belangen
Er werd door de betrokken partijen al lange tijd naar de Kamerbrief uitgekeken. Sinds de invoering van het huidige pachtstelsel in 2007 is er discussie en onvrede over het beleid. Samen kwamen de bij pacht betrokken partijen – BLHB (pachters), FPG (verpachters), NAJK en LTO – tot dusver niet tot een akkoord over een nieuw pachtstelsel.
Verschuiving van regulier naar geliberaliseerd
Er is al jaren een verschuiving te zien van reguliere pacht naar geliberaliseerde pacht. Tussen 2013 en 2017 nam het areaal reguliere pacht af met 22%. Het areaal kortdurende geliberaliseerde pacht nam toe met bijna 70%. Over de afname van het areaal reguliere pacht en toename van het areaal liberale pacht, is vooral bij de pachters onvrede. Minister Schouten wil nu dat kortdurende pacht ontmoedigd wordt.
Pachters en verpachters hebben tegengestelde belangen. Tot onvrede van vooral de pachters neemt het areaal reguliere pacht in Nederland al jaren af en het areaal kortdurende geliberaliseerde pacht toe. In vorige pogingen om een nieuw pachtbeleid op te zetten, was een van de voorstellen om reguliere pacht uit te faseren. Dat was een knelpunt om tot een akkoord te komen.
Voordeel kortdurende, geliberaliseerde pacht
Verpachters zien in kortdurende, geliberaliseerde pacht het voordeel dat er afspraken over het beheer van de gronden gemaakt kunnen worden, waar dat bij reguliere pacht niet kan. Daarnaast speelt rendement een belangrijke rol voor de verpachters. Voor pachters zijn de hoge pachtprijzen die kunnen ontstaan bij kortdurende geliberaliseerde pacht, een doorn in het oog. Vooral de pachtveilingen met openbare inschrijving liggen hierbij onder vuur. Bij pachtveilingen met openbare inschrijving kunnen de pachtprijzen hoog oplopen. Boeren bieden, niet zichtbaar voor medegegadigden, hoge prijzen om een stuk land te mogen pachten. Het komt regelmatig voor dat kavels speciale teeltvoorwaarden hebben. Een voorbeeld is dat op een kavel 1 op 3 tarwe geteeld moet worden. De BLHB vindt dat extra gebruiksvoorwaarden alleen acceptabel kunnen zijn wanneer de pachtprijs voldoende laag is in verhouding met de opgelegde voorwaarden.
Pijnpunten
De verpachters, verenigd in de FPG, zijn ongelukkig met het voorstel om kortdurende pacht te ontmoedigen. Volgens de FPG moet er een breed aanbod van pachtvormen blijven. De verpachters zijn teleurgesteld dat er in de Kamerbrief niets wordt gezegd over het beperkte directe rendement voor verpachters.
Pachtersbond BLHB heeft vraagtekens bij de haalbaarheid en de invulling van de wijze waarop de minister duurzaam bodembeheer aan het pachtbeleid wil koppelen. “De verdere uitwerking van de details en de langere liberale pacht wordt nog een hele toer.”
NAJK vindt dat opgepast moet worden met het aanwijzen van een bodemindicator. De jonge boeren zijn sceptisch over of het vangen van de bodem in een kengetal. “2 plekken op hetzelfde perceel kunnen al een totaal andere bodemuitslag geven.”
LTO is benieuwd hoe bepaalde details, zoals de pensioenleeftijd bij reguliere pacht en gronduitwisseling tussen bedrijven, praktisch uitgewerkt gaan worden. “The devil is in the details. Er zullen nog wel wat scherpe randjes aan komen.”
Voorzichtig tevreden
Er zijn naast tegengestelde belangen ook overeenkomsten. In ieder geval leeft bij alle partijen een gevoel van voorzichtige tevredenheid over de hoofdlijnen van het nieuwe pachtstelsel. Alle partijen zien de voordelen in van langdurige relaties. In de nieuwe voorstellen van de minister staat dat reguliere pacht ongemoeid moet blijven. Hier is de pachtersbond blij mee. Ook NAJK verwelkomt dit initiatief: “Dit is voor de continuïteit van de pachtbedrijven een ontzettende geruststelling, zij kunnen nu met vertrouwen naar de toekomst kijken”, aldus bestuurder Marije Klever.
Pacht als toekomst voor jonge boeren
NAJK is ook blij met de specifieke aandacht voor pacht als toekomst voor jonge boeren. Voor de pachtersbond FPG is het tevens een geruststelling dat Schouten de kortlopende pacht wil ontmoedigen. De verpachters zijn vooral tevreden met de nieuw geïntroduceerde vorm van langlopende pacht. Bij deze pachtvorm zijn pachters en verpachters vrijer om prijzen, looptijd en bodembeheer overeen te komen. Ook verwelkomt de FPG het voorstel van de minister om verpachters meer ruimte te geven in de reguliere pacht om eisen te stellen aan een goed bodembeleid.
Reguliere pacht behouden
LTO is vooral blij met het ‘voortvarend oppakken’ van het pachtdossier door de minister. LTO heeft in het pachtdossier een bijzondere positie, omdat het zowel pachters als verpachters vertegenwoordigt. “Om erachter te komen hoe onze leden over het pachtbeleid denken, houden we ledenavonden en enquêtes. Deze uitkomsten gebruiken we in de gesprekken over het pachtbeleid. De eerste resultaten laten zien dat de leden reguliere pacht voornamelijk willen behouden”, aldus Alfred Jansen, portefeuillehouder pacht bij LTO.
Concept wetsvoorstel
Ook in de Tweede Kamer was tevredenheid over de nieuwe voorstellen van de minister. Schouten kreeg steun van alle partijen, van links tot rechts. Vragen zijn er echter, net als bij de (ver)pachtpartijen, over de uitwerking van de voorstellen in de nieuwe Pachtwet. De minister gaf bij een overleg over de nieuwe pachtvoorstellen aan bewust hoofdlijnen geschetst te hebben, om in eerste instantie te kijken of er draagvlak was in de Kamer. Dat draagvlak is er, constateerde de minister, ‘tot haar vreugde’. Ze hoopt dat er een uitwerking komt “die heel wat meer jaren meegaat dan de discussie die nu al heel lang loopt”, zo voegde ze toe. De minister wil dit jaar nog met een conceptwetsvoorstel komen.
Bal nieuw beleid ligt bij politiek
Sinds de invoering van de Pachtwet in 2007 is er onvrede. De afgelopen jaren probeerden betrokken partijen tot een pachtakkoord te komen waarmee alle partijen tevreden zouden zijn. In 2014 kwam er een akkoord, het zogeheten Spelderholt-akkoord. In dit akkoord werden 4 nieuwe pachtvormen geïntroduceerd: reguliere pacht, loopbaanpacht, flexibele pacht en teeltpacht. Verpachters konden zich er uiteindelijk niet in vinden. Een jaar later lag Spelderholt-II er. Hierin stond onder andere dat reguliere pacht uitgefaseerd zou worden. Nu tekenden LTO, BLHB en NAJK niet. Op initiatief van toenmalig staatssecretaris Van Dam kwam er een nieuwe versie van Spelderholt-II. In dit akkoord ging LTO wel mee. NAJK en BLHB tekenden opnieuw niet. Een bemiddelaar, ingezet door Van Dam, gaf de opdracht aan de staatssecretaris om de kloof tussen pachters en verpachters te overbruggen. Sindsdien ligt de bal bij de politiek en kreeg minister Schouten het onvoltooide pachtdossier in haar takenpakket.
Voorstellen op een rijtje
Kortlopende pacht ontmoedigen
Kiezen voor een kortlopend pachtcontract moet een uitzondering worden. Schouten noemt enkele voorbeelden om dit te bereiken. De voorbeelden die zij noemt zijn: toestaan van kortlopende pacht in specifieke gevallen, veelvuldige transacties ontmoedigen, maximale prijzen (in de lijn met de huidige reguliere pacht), een prijstoets (bijvoorbeeld gebaseerd op gemiddelde marktprijzen voor de langdurige pacht) en een aanbiedingsplicht aan de zittende pachter.
Schrappen maximale termijn
De maximale termijn van kortdurende liberale pacht (6 jaar) moet geschrapt worden. Daarmee ontstaat een nieuwe vorm van langdurige pacht. Hierbij zijn pachters en verpachters vrijer dan voorheen om prijzen onderling af te spreken. Dat moet het voor verpachters aantrekkelijker maken om langlopende overeenkomsten te sluiten. Pachters moeten de prikkel krijgen om te investeren in de bodem. Deze nieuwe vorm moet de nieuwe standaard worden.
Eisen bodembeheer
De mogelijkheden voor verpachters om eisen te stellen aan goed bodembeheer moeten worden vergroot. In dit kader is een meetinstrument in ontwikkeling dat de bodemtoestand moet kunnen vaststellen. Dat moet in 2021 klaar zijn. In de reguliere pacht moet duidelijkheid komen over de mogelijkheid om afspraken te maken over beheer en een eventuele vergoeding daarvoor.
Fluctuaties pachtnormen
Binnen de reguliere pacht moeten mogelijkheden worden onderzocht om onvrede over de fluctuaties in pachtnormen te verminderen. De onvrede is er bij zowel pachters als verpachters. De pachtnormen worden nu per pachtregio bepaald en zijn gebaseerd op de bedrijfsresultaten van middelgrote en grote akkerbouw- en melkveebedrijven in een periode van 5 jaar.
Reguliere pacht ongemoeid
Reguliere pacht moet grotendeels ongemoeid blijven. Schouten wil niet tornen aan de rechten die bij deze pachtvorm horen, zoals indeplaatsstelling en continuatierecht. Volgens Schouten is er nog steeds vraag naar reguliere pacht en worden nieuwe reguliere contracten afgesloten. Reguliere pacht vervult nog altijd een belangrijke rol, bijvoorbeeld bij opvolging binnen families of binnen financieringsconstructies, aldus Schouten.
Loopbaanpacht geïntroduceerd
Teeltpacht blijft bestaan en loopbaanpacht wordt geïntroduceerd. Teeltpacht is bedoeld voor eenjarige en meerjarige teelten die relatief hoge rendementen opleveren. Loopbaanpacht duurt tenminste 25 jaar en de looptijd wordt aangepast aan de leeftijd van de pachter, zodat deze eindigt rond het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd. Met deze twee vormen sluit Schouten aan bij de akkoorden van Spelderholt.
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht