Krukasspitmachine van eigen bodem aan het werk

Het mechanisatiebedrijf bouwde in 2015 zijn eerste krukasspitmachine. Die is op het eerste gezicht niet anders dan een krukasspitmachine van de bekende merken. Maar hoewel krukasspitmachines allemaal volgens hetzelfde principe werken, verschillen ze in de details.

De machine van Van Eijzeren lijkt nog het meest op een Gramegna, maar het is geen kopie. Van Eijzeren bouwde de spitmachine met de bedoeling om verbeteringen aan te brengen. Dat is de reden dat er 4 prototypes vooraf gingen aan de eerste serie van 5 machines die dit jaar zijn gebouwd.

_{Lees verder onder de interactieve foto. Beweeg over de iconen voor meer informatie}

De ES3036- en ES3536-spitmachines zijn leverbaar met een hefinrichting. Beschermkap en verlichting worden standaard geleverd, maar zijn hier niet gemonteerd. – Foto: Peter Roek

Haplengte en snelheid bepalen capaciteit

Net als bij een roterende spitmachine bepaalt bij een krukasspitmachine de rijsnelheid in combinatie met het toerental van de rotor, de haplengte per schep grond. Daarmee ligt de rijsnelheid ook in een betrekkelijk klein traject en heeft die ook zeker zijn bovengrens.

De machine van Van Eijzeren heeft een kruklengte van 18 centimeter en draait bij 1.000 toeren van de aftakas met een toerental naar keuze tussen 147 en 160 omwentelingen per minuut van de spitrotor. Bij 160 omwentelingen per minuut en een haplengte van 18 centimeter kom je op 1,75 kilometer per uur. Naarmate de rijsnelheid omhoog of omlaag gaat, neemt de haplengte toe of af en wordt het spitwerk meer of minder grof. De omstandigheden bepalen wat de ideale snelheid is. In de praktijk ligt de rijsnelheid zo rond 2 kilometer per uur.

160 toeren per minuut op de spitrotor is iets hoger dan wat fabrikant Gramegna eerder leverde, waardoor de rijsnelheid ook iets hoger kan zijn. Maar inmiddels levert Gramegna, die de V86/36 en de V40 ook met een 18 centimeter kruklengte levert, een aandrijving met hetzelfde toerental.

De aandrijfkast is berekend op een vermogen tot 200 pk, maar puur aan de rotor zul je zelden meer dan 100 pk nodig hebben. In theorie is de maximale spitdiepte twee maal de lengte van de kruk, maar door de geometrie van het stangenstel, dat samen met de lengte en de stand van de spitas de beweging bepaalt die de schopjes maken, kun je bij een 18 centimeter kruk tussen 36 en 40 centimeter diep spitten.

_{Lees verder onder de video.}

Smeerautomaat voorkomt ellende

De krukasspitmachine deed in Nederland zo’n 35 jaar geleden zijn intrede, en was op kleigrond jarenlang dé spitmachine. Die kreeg concurrentie van roterende spitters die eerder alleen voor zand en lichtere klei geschikt waren. Dat was vooral vanwege de onderhoudsgevoeligheid van de krukasspitmachines. Heikel punt is het smeren van de lagers. Iedereen met ervaring met krukasspitmachines weet dat de lagers het lang vol kunnen houden, mits er maar goed wordt gesmeerd.

Belangrijk detail is dat bij het ontwerp rekening is gehouden met de aanleg van een centraal smeersysteem. Dit is degelijk en goed beschermd gemonteerd. – Foto’s: Peter Roek

Er is onderscheid tussen vetgesmeerde lagers of systemen met oliegevulde lagers. Afdichtingen gaan soms toch lekken en tijdens het spitten krijg je pas in de gaten dat een lager vet of olie verliest wanneer het te laat is. Steeds controleren en smeren blijft daarom geboden.

Van Eijzeren kiest voor een vetgesmeerd lagersysteem dat bestaat uit een geharde stalen bus op een harde stalen kruk die met een groef vanuit de nippel voor de smering zorgt. Door dat te combineren met een Groeneveld smeerautomaat is een goede smering en daardoor minimale slijtage verzekerd.

Bij het ontwerp is er ook rekening mee gehouden dat een smeersysteem goed beschermd kan worden opgebouwd. Dat is vooral een kwestie van zo goed mogelijk beschermd monteren van slangen en leidingen. Een smeerautomaat is optie, maar is met zo’n € 5.000 meerprijs ook meteen de duurste optie. Niettemin is die tot nu toe op alle machines geleverd en voor het behoud van de machine eigenlijk ook wel een aanrader.

Eigen ontwerp

Zoals gezegd is de machine van Van Eijzeren een eigen ontwerp dat ook in eigen beheer wordt gefabriceerd. Dat lijkt voor een Nederlands mechanisatiebedrijf niet zo logisch omdat krukasspitmachines al sinds 1960 een Italiaans feestje zijn.

Behalve een mechanisatiebedrijf heeft Van Eijzeren ook nog een constructiebedrijf onder hetzelfde dak waar ze meer doen dan lassen en slijpen. Voor draaien, frezen en kotteren beschikt het bedrijf over moderne, op de industrie gerichte apparatuur waardoor ze lagerbussen, maar ook het gietwerk van de aandrijfkast, zelf kunnen bewerken.

Bij het ontwerp is ook rekening gehouden met een opgebouwde hefinrichting, naar keuze met armen op de zijkant van de machine of met de armen in het midden. Er is keuze tussen 3 of 3,5 meter werkbreedte en voor de diepteregeling worden glijsloffen gemonteerd.

Minder vermogen, minder mengen

Hoewel de krukasspitmachine concurrentie heeft gekregen van de roterende spitmachine, heeft die toch een plaats in de markt weten te behouden. Onder meer door de komst van automatische smeersystemen is de onderhoudsgevoeligheid verminderd. De roterende spitmachines zijn ook verbeterd om op zware klei te kunnen werken, maar een belangrijk verschil is dat de krukasspitter de grond minder door elkaar mengt. Dat kan een voordeel zijn, het kan ook een nadeel zijn.

Een krukasspitter werkt gewasresten minder onder de grond dan een roterende spitter, maar bijvoorbeeld aardappelknollen blijven wat beter bovenin. De praktijk leert dat een krukasspitter minder vermogen vraagt dan een roterende spitter. Dat zit hem onder andere in de lengte van de kruk tegenover de lengte van een spitarm. Draaimoment is kracht maal arm. Hoe langer de armen of de krukken, hoe groter bij gelijkblijvende kracht op de schop en snelheid van de schop, het benodigde draaimoment is. En hoe groter het draaimoment op de aandrijfas, hoe meer vermogen er nodig is.