Onvrede over pachtveilingen

De pachtveiling van kavels in de IJsselmeerpolders door het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) deed afgelopen jaar veel stof opwaaien. Het RVB bood per openbare inschrijving 39 kavels aan. Het hoogste bod: € 3.550 per hectare per jaar. Reacties waren vooral vervuld met verbazing over de hoge prijzen die geboden werden. Boeren die een kavel al jarenlang pachtten, verloren soms een groot deel van hun areaal.

➤ Lees onderaan dit artikel de ervaringen van 3 agrariërs met pachtveilingen

Provincies en waterschappen

Niet alleen het RVB maakt gebruik van deze vorm van het uitgeven van pachtgronden. Ook provincies en waterschappen zetten deze vorm in. Recent maakte de provincie Gelderland bekend 1.000 hectare pachtgrond aan te bieden via openbare inschrijving. Volgens de provincie wijken de gemiddelde gerealiseerde pachtprijzen in de afgelopen jaren niet af van het algemene marktbeeld. Het is volgens Gelderland nog altijd aan de boeren zelf om te bepalen welk bedrag ze willen betalen.
_{Artikel gaat verder onder de foto}

Percelen in de Flevopolder. Het Rijksvastgoedbedrijf gaf vorig jaar pachtgrond uit in de IJsselmeerpolders via een veiling met openbare inschrijving. – Foto: Mark Pasveer

Pachtdiscussie

Een pachtveiling met openbare inschrijving is onderdeel van geliberaliseerde pacht. Deze pachtvorm geldt voor maximaal 6 jaar en de pachtprijs kan vrij overeengekomen worden. Het zogenoemde Pachtprijzenbesluit is niet van toepassing. Meer dan 10 jaar geleden werd het huidige pachtstelsel, met 7 vormen van pacht, ingevoerd, maar al sinds de introductie ervan is er discussie over.

Jurist Willem Bruil noemde in een evaluatie in 2014 het stelsel tweeslachtig. Enerzijds is er een (te) sterke bescherming van reguliere pacht en anderzijds is er (te) veel vrijheid bij geliberaliseerde pacht. In de onderhandelingen die volgden was de inzet om de pachters te beschermen waar nodig en ruimte te bieden voor ondernemerschap en rendement waar mogelijk.

Tot een akkoord met alle partijen is het niet gekomen. Daarom werd de bal doorgespeeld naar het kabinet. Bruil sprak vorig jaar november uit dat hij niet verwacht dat er binnen korte tijd een nieuw pachtbeleid komt. Het onderwerp heeft volgens hem geen prioriteit in de Tweede Kamer.

Hoogste bieder is pachter

Bij een pachtveiling met openbare inschrijving kunnen geïnteresseerden bieden op een kavel. Ieder individueel bod is onzichtbaar voor andere bieders. Iedere gegadigde moet dus voor de sluitingsdatum zijn of haar beste bod uitbrengen. Dergelijke veilingen vinden vaak via internet plaats. Via websites als pachtonline.nl, pachtgond.nu en pachtbank.nl kunnen percelen aangeboden worden en zo komen pachters en verpachters bij elkaar. Vooraf kan men de pachtvoorwaarden, de pachtovereenkomst en relevante informatie inzien.

Teeltvoorwaarden

Het komt regelmatig voor dat kavels speciale teeltvoorwaarden hebben. Een voorbeeld hiervan is dat er op een kavel 1 op 3 tarwe geteeld moet worden. Deze voorwaarden worden vaak gezien als beperking, vooral omdat de pachtduur kort is en zo niet voldoende opbrengsten behaald kunnen worden om hoge pachtprijzen te dekken. Na sluiting van de veiling bepaalt de verpachter of hij de grond gunt aan de hoogste bieder. In geval van gunning wordt de hoogste bieder de pachter.

Bod van € 2.000 per hectare

Een voorbeeld van een hoogste bieder is een melkveehouder in de Noordoostpolder, die liever niet met naam genoemd wil worden. Hij bood mee in de pachtveiling van het RVB van vorig jaar in de IJsselmeerpolders. Hij heeft zelf zo’n 35 hectare en dat is gezien de grondgebondenheid in de melkveehouderij te weinig voor het aantal melkkoeien dat hij heeft. De veiling was voor hem een mooie kans.

De melkveehouder bood een prijs van iets meer dan € 2.000 per hectare op een object van 30 hectare. Een pittige prijs vindt hij zelf en dezelfde reactie kreeg hij van collegaboeren. Hij heeft vooraf gerekend aan de prijs die hij maximaal zou bieden, onder andere met het voersaldo, mestkosten en de saldo’s van de akkerbouwgewassen die hij teelt. “Met het saldo zal het niet meevallen met deze pachtprijs, maar ik heb een erg intensief bedrijf en dit perceel is belangrijk voor de grondgebondenheid.”

Hoewel hij de hectares nu voor 6 jaar mag pachten, wat hij overigens niet verwacht had, is hij geen voorstander van de kortdurende pacht die via openbare inschrijving wordt uitgegeven. Het zorgt voor onzorgvuldig gebruik van de grond en het is volgens hem een doodlopend verhaal. Ook laat het onderhoud door het RVB volgens hem te wensen over. “Je gaat geen bakken met geld investeren in grond die je maar een paar jaar kunt pachten. De kwaliteit van de grond zie je daardoor gewoon achteruitgaan, terwijl er zulke hoge prijzen geboden en betaald worden.”
_{Artikel gaat verder onder foto}

Het aanbod van pachtgronden op de website pachtgrond.nu. Provincie Gelderland biedt momenteel 1.000 hectare pachtgrond in fases aan via een pachtveiling met openbare inschrijving op deze website. – Foto: pachtgrond.nu

Marktconforme opbrengst

Het RVB biedt zijn percelen aan via pachtonline.nl. Volgens Pachtonline leidt het opbodsysteem tot ‘een marktconforme opbrengst’ en biedt het goede waarborgen voor behoud van de grondkwaliteit. Juist op dit punt is er veel onbegrip over pachtveilingen per openbare inschrijving. Het zou de grondkwaliteit juist niet ten goede komen, maar verslechteren.

Het RVB erkent dat het risico bestaat, maar beperkt het door boeren een teeltplan in te laten dienen en regelmatig proeven te doen om te testen wat de kwaliteit en waarde van de grond is. Ook provincie Gelderland stelt dat er voldoende borging is voor duurzaam gebruik van de grond door voorwaarden vast te stellen en te controleren op bepaalde beperkingen die aan de percelen gebonden zijn.

Dit jaar weer pachtveilingen

In 2018 wil het RVB weer pachtgrond aanbieden met openbare inschrijving. Op de vraag waarom het RVB deze vorm van verpachten gebruikt, antwoordt een woordvoerder dat ze ten eerste een marktconforme prijs willen realiseren. Het RVB ziet het niet als een vorm van verpachten die de prijzen opjaagt. Het is een gevolg van vraag en aanbod en het laat juist zien wat boeren voor grond over hebben, aldus het RVB. Ten tweede wil het vastgoedbedrijf iedereen een gelijke kans geven om grond te pachten.

BLHB en FPG zijn tegen

Volgens Piet van der Eijk, voorzitter van de Bond van Landpachters en Eigen Grondgebruikers (BLHB) is de pachtveiling met openbare inschrijving een negatief gevolg van de geliberaliseerde pacht. De BLHB stuurde recent dan ook een brief naar de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken met een verzoek de openbare inschrijvingen op pachtgrond van het RVB te beëindigen.

Paul Kindt, voorzitter van de commissie grond- en pachtzaken bij de Federatie Particulier Grondbezit (FPG), noemt geliberaliseerde pacht zeer nuttig. Het kan bijvoorbeeld een goede oplossing zijn voor een stuk grond als de eindbestemming nog niet bekend is. “Maar door de openbare inschrijving komt het in een verkeerd daglicht te staan.” Het gaat volgens hem ten koste van de bodemkwaliteit.

‘Achteruit boeren’

De FPG behartigt de belangen van de verpachters, maar ziet niks in de hoge prijzen die de openbare inschrijvingen met zich mee brengen. “We staan voor lange, duurzame pacht en relaties en daar heb je als verpachter veel meer aan dan de hoge pachtprijzen die je ontvangt. Als je je grond uitgeeft via de openbare inschrijvingen is het gewoon een kwestie van achteruit boeren.”

‘Jonge boeren krijgen geen kans’ Wilbert Kaat raakte door de pachtveiling met openbare inschrijving van het RVB een kwart van zijn areaal kwijt. Dat hij het perceel van 20 hectare moest opleveren op 1 november, kreeg hij begin augustus te horen. Daardoor kon hij niet snel anticiperen om binnen korte tijd al een alternatief te vinden. Hij pachtte het perceel al zo’n 10 jaar. “Natuurlijk houd je er altijd rekening mee, het kan altijd gebeuren dat het perceel naar iemand anders gaat.” Naam: Wilbert Kaat (44). Plaats: Nagele (Fl.). Bedrijf: akkerbouw met 60 hectare. – Foto: Ruud Ploeg Grondhonger Kaat is nu op zoek naar grond om zijn areaal weer op peil te krijgen, maar er is volgens hem enorme grondhonger in de Noordoostpolder. Kopen is al helemaal niet te doen. Het hoogste bod dat gedaan werd op de kavel was € 2.120 per hectare. De akkerbouwer heeft zelf € 300 meer geboden dan de prijs die hij betaalde. Die prijs vond hij nog fatsoenlijk en op deze manier zou hij nog redelijke marges kunnen halen. “Ik werk niet om maar werk te hebben, ik moet er ook iets aan kunnen verdienen.” Jonge boeren Kaat snapt niet waarom het RVB grond verpacht via een veiling met openbare inschrijving. Jonge boeren krijgen volgens hem op deze manier geen kans om hun bedrijf verder te ontwikkelen. Het RVB hanteert deze vorm om iedereen een eerlijke kans op grond te geven. Anders zouden kavels onrechtmatig worden toegewezen. Het perceel wordt nu gepacht door de achterbuurman.

Een derde van het areaal kwijtgeraakt door de veiling Marcel Habets boert in de Noordoostpolder en pachtte van het RVB voor zo’n 12 tot 13 jaar een perceel van 30 hectare samen met zijn buurman. De pachtcontracten van 2, 3 of 4 jaar werden steeds verlengd, totdat het perceel werd aangeboden per openbare inschrijving. Habets kreeg pas vlak van tevoren te horen dat het perceel aangeboden zou worden via een pachtveiling. Hij heeft zijn rentmeester benaderd voor meer informatie, maar die wist ook niet meer informatie te geven. “Alles wordt van hogerhand bepaald en niemand heeft daar blijkbaar invloed op. Het RVB zei desgevraagd dat ze iedereen een kans willen geven.” Daardoor verloor Habets wel een derde van zijn areaal. Habets betaalde € 1.250 per hectare en vond dit al aan de hoge kant. Het perceel had een aardappelmoeheidbesmetting (AM). Naam: Marcel Habets (39). Plaats: Nagele (Fl). Bedrijf: akkerbouw met 27 hectare. – Foto: Ruud Ploeg Meegeboden met € 1.500 Bij de pachtveiling heeft hij meegeboden met een bedrag van € 1.500. Volgens hem kan een pachtprijs die hierboven ligt niet uit. Het perceel heeft namelijk de voorwaarde dat er 1 op 3 tarwe geteeld moet worden. Het hoogste bod op het perceel was € 2.040. Volgens Habets kunnen kleinere boeren niet net zo’n hoog bod doen als de grotere bedrijven. “Zij kunnen de hoge pachtprijs spreiden over meerdere hectares. Zo worden de grote bedrijven alleen maar groter en de kleine bedrijven hebben geen mogelijkheden.” De groei van kleinere pachtbedrijven stagneert volgens Habets. Hij vindt dat pachtgronden alleen nog onder pachters verdeeld moeten worden; grondeigenaren kunnen volgens hem grond kopen. Onderhoud percelen Qua onderhoud van de percelen is Habets ook niet te spreken over het RVB. Volgens hem heeft de drainage zijn beste tijd gehad, maar is RVB niet voortvarend met de vervanging ervan. “Draineren is niet iets wat je zelf gaat doen als je de grond maar voor een korte periode in gebruik hebt.”

‘Kortdurende pacht niet goed voor bodem’ Erik Jan Rampen pachtte samen met zijn buurman een perceel van 20 hectare in Oostelijk Flevoland. Hij had het perceel 7 tot 8 jaar in gebruik. De akkerbouwer wist al enkele jaren dat de openbare inschrijving eraan zat te komen en heeft daarop kunnen anticiperen door al eerder zijn areaal uit te breiden. De pachtprijs die hij betaalde was € 1.400 per hectare en het hoogste bod bij de veiling was € 3.067 per hectare. Rampen snapt niets van de hoge prijs die is geboden. Zelf heeft hij ook meegedaan aan de veiling en heeft hij dezelfde prijs geboden als die hij betaalde. “Als een soort protestbod”, aldus de akkerbouwer. Naam: Erik Jan Rampen (35). Plaats: Biddinghuizen (Fl). Bedrijf: akkerbouw met 70 hectare. – Foto: Ruud Ploeg Bodemziekten Het is volgens hem niet één van de betere kavels, waar bodemziekten de grond parten spelen. De kortdurende pacht is volgens hem niet goed voor de grond. “Je bewerkt de grond op een manier dat je fatsoenlijk kunt oogsten, maar je pakt bijvoorbeeld het laatste onkruid niet mee en je bemest niet meer dan nodig is.” Biologisch Het perceel is volgens Rampen naar een biologisch bedrijf gegaan. Bijzonder volgens hem, gezien het perceel is uitgegeven voor 3 jaar en er omschakeling van de grond van gangbaar naar biologisch nodig is. Een omschakelperiode neemt 2 jaar in beslag. Ondanks dat de helft van de kavel, die de buurman van Rampen bewerkte, al biologisch was, is omschakeling van de andere helft wel nodig.