Robotisering toekomst voor hogedraadteelt komkommer

De toekomst voor de komkommerteelt ligt bij (LED-)belichte hogedraadteelten en verdergaande automatisering en robotisering. Dat was breed de verwachting bij telers op een door BASF Vegetable Seeds georganiseerd komkommer-event ‘Licht op de toekomst’.

Je gaat een dure robot geen 2 maanden stil zetten omdat je geen teelt hebt staan

Een open gewas is een gunstige hogedraad-eigenschap die belangrijk is om stappen te kunnen zetten richting robotisering van de oogst. Bij het makkelijk kunnen benaderen en oogsten door robots zijn tevens raseigenschappen van belang zoals lange vruchtstelen, enkelvruchtigheid en ongevoeligheid voor abortie.

Robotisering is volgens telers en adviseurs gekoppeld aan de jaarrond teelt onder belichting. “Je gaat een dure robot geen 2 maanden stil zetten omdat je geen teelt hebt staan.”

Kansen voor robotisering

De agrarische sector staat op de 3^e plaats qua potentieel voor automatisering en robotisering, blijkt uit Amerikaans onderzoek. Vooral het uitvoeren van voorspelbare fysieke handelingen en het verzamelen en verwerken van data biedt kansen.

Robotisisering is welkom vanwege de steeds schaarser en duurder wordende arbeid. Al reageert een teler: “Ik verwacht niet zozeer winst te gaan halen uit minder arbeiders, als wel uit meerproductie door de data die robots opleveren.”

Sommige telers gaan echter nu al extra loon betalen om de concurrentievoorsprong op collega’s te behouden en daardoor te kunnen blijven beschikken over voldoende arbeid. Andere telers investeren liever in het creëren van een zo prettig mogelijke werkomgeving, het organiseren van activiteiten, het bieden van loyaliteitsbonussen en waar mogelijk doorgroeikansen, om uitzendkrachten aan zich te binden. Weer anderen blijven sceptisch: “Voor een paar kwartjes per uur extra werken ze toch liever voor een slechte baas dan voor jou als goede werkgever.”

Arbeidsmigranten

Een uitzendbureau verwacht dat de behoefte aan arbeidsmigranten vanaf 2021 sterk zal toenemen vanwege de verdere vergrijzing van de eigen beroepsbevolking. Nederland staat echter niet meer in de top 3 van landen waar arbeidsmigranten graag naar toe gaan. De tuinbouw heeft het extra lastig, met een minder gunstig imago en het laagste cao-loon ten opzichte van andere sectoren.

Veruit het grootste aandeel van de arbeidsmigranten komt nu uit Polen. Omdat de economie daar groeit, komen er steeds minder Poolse arbeidskrachten naar Nederland, en degenen die nog wel beschikbaar zijn stellen steeds hogere eisen.

De tuinbouw is nog wel aantrekkelijk omdat die lange periodes achter elkaar werk biedt, maar de tijd dat tijdelijke krachten smeekten om zoveel mogelijk uren te kunnen draaien is echt voorbij. Er zal actief gezocht moeten worden in andere Oost-Europese landen. Een vergunning om het grote arbeidspotentieel uit Oekraïne te mogen gaan benutten, zou daarbij zeer welkom zijn.

Lees ook: Arbeidskrachten vinden: trekken aan de laatste Pool

Concurrentie vanuit Spanje

Voorlopig richten belichtende komkommertelers hun aandacht met name op een hogere vroege opbrengst, zodat de extra investering in arbeid voor een hogedraadteelt ook in het begin van het teeltseizoen kan worden benut. Voor het jaarrond doortrekken van de teelt met een hoge belichtingscapaciteit, zoals bij tomaat al gangbaar is geworden, klinkt nog wel huiver door, met oog op de goedkope Spaanse concurrentie. Zelfs de voortgang van het huidige succes van de belichte teelten blijft nog best even spannend.

Slechte weersomstandigheden met tegenvallende producties in Spanje hebben ervoor gezorgd dat handelaren wat meer aandacht en waardering hebben gekregen voor de leverbetrouwbaarheid en kwaliteit van het Nederlandse product. De vraag is echter hoeveel meerwaarde ze aan belichte komkommers blijven toekennen als er weer jarenlang goedkoop Spaans product in zachte winters beschikbaar komt.

Aan de andere kant zal de interesse en voorkeurspositie bij afnemers toenemen naarmate het volume-aanbod aan belicht product uit Nederland toeneemt, zoals dat ook bij tomaat is gebeurd. Een telers-opmerking: “Voor een betrouwbare en beter smakende komkommer heb je een groot blok nodig.”

Vrees voor virus

Een geschikt hogedraadras voor belichting zal volgens BASF Vegetable Seeds over kleine horizontale bladeren moeten beschikken, om het aantal stengels per vierkante meter te kunnen verhogen.

Telers ervaren een aantasting door virus als hun grootste vrees bij een toekomstige overstap naar een dure belichte hogedraadteelt. “Als je € 100 of € 200 per meter investeert in belichting, dan kun je geen dode planten meer accepteren. Virus kan zomaar 20% tot 25% productie kosten.” Inbouwen van echte resistenties is nu nog niet mogelijk. Tolerantieniveaus gaan wel steeds verder omhoog, waarbij niet of nauwelijks meer op kwaliteit of productie ingeleverd hoeft te worden ten opzichte van vatbare rassen.

Teeltwisseling toepassen in combinatie met tomatenbedrijven, met hun eigen virusproblematiek, zou gunstig kunnen zijn. Maar die stap zal redelijk groot zijn voor huidige tomatenbedrijven. De interne logistiek wordt lastig voor grote tomatenbedrijven met relatief kleine schuren die niet afgestemd zijn op grotere komkommervolumes.
_{Lees verder onder de foto‘s}

Rassen met hoge virustolerantie, zoals midden op de foto, spelen een belangrijke rol bij een bedrijfszekere hogedraadteelt. – Foto: BASF Vegetable Seeds

Stengeldichtheid aanpassen

Vanuit de opgedane tomatenteelt-ervaring met belichting valt te leren dat er altijd moet worden gewaakt om niet te hebberig te worden in het najagen van maximale winterproductie. Plantdatum en stengeldichtheden moeten goed aangepast worden aan de beschikbare lichthoeveelheden. En temperatuur (en vocht) worden bij hoge belichtingscapaciteiten al snel beperkender dan de beschikbare hoeveelheid extra licht op zich. Zeker als de zon na de donkerste winterperiode een grotere rol gaat meespelen, begint (gedeeltelijk) led daardoor al snel voordelen te bieden ten opzichte van Son-T.

Stapsgewijze omschakeling

De doorgaande omschakeling naar belichte hogedraadteelten zal de nodige tijd kosten. Er zal voorlopig ook voor bedrijven met traditionele teelten plaats blijven. Maar er staat al ongeveer 88 hectare aan belichte komkommerteelt in Nederland en komend seizoen gaat dat areaal in Nederland en België opnieuw uitbreiden.

De inschatting bij BASF Vegetable Seeds is dat over ongeveer 6 jaar een omslag komt en de belichte hogedraadteelt een substantieel deel van het Spaanse aanbod gaat verdringen dankzij sprongen in digitalisering, automatisering en robotosering. De traditionele teelt zal langzamerhand verder afbouwen.

Belichte hogedraadteelten (voorgrond) zullen op termijn steeds meer terrein winnen op de traditionele parapluteelten (achtergrond). – Foto: Peter Visser

Toegevoegde waarde

Verder kan technologie het mogelijk maken om meer toegevoegde waarde voor de consument te creëren. Bijvoorbeeld door met specifieke lichtrecepten de voedingswaarde of de hoeveelheid vitamines te vergroten. Zo verandert de perceptie die de consument nu volgens enquêtes nog vaak heeft bij komkommers: ‘saai, waterig, niet spannend, normaal, goedkoop, een veilige keuze, neutrale smaak, sinds 100 jaar hetzelfde’. Technologie biedt tevens kansen om consumenten via andere online vormen komkommers te laten bestellen. Dat zal echter een compleet andere administratie-, betalings- en distributiestructuur vragen.