Grondverbetering: doe het vroeg, droog en doordacht

Weet hoe je perceel is opgebouwd

Landbouwbedrijf Straver heeft een loonwerktak die zich inmiddels heeft gespecialiseerd in grondverbetering.

Johannes Straver (27): “Begin met de voorbereiding voor grondverbetering al een jaar van tevoren. Dat vergroot het succes en goed voorbereid scheelt ook kosten in de uitvoering.” – Foto: Hans Prinsen

Kilveren, al of niet in combinatie met diepploegen. Dat is in 2007 op het eigen bedrijf begonnen, vertelt Johannes Straver. In 2010 was het zover dat ze dat ook met eigen machines konden uitvoeren. De conclusie was al snel dat de dozerbak dé methode was om efficiënt grond op een perceel te verplaatsen. Gekoppeld aan 3D-gps lukt het ook met de dozerbak het perceel netjes af te werken. De vereiste nauwkeurigheid wordt alleen bereikt wanneer er ook een basisstation voor het correctiesignaal op of dichtbij het perceel staat. Wil je een afschot van 2 tot 3 centimeter aanleggen, dan is een afwijking van een centimeter eigenlijk al veel.

Nauwkeurige kaart

Om tot een goed resultaat te komen, is een grondige voorbereiding vereist. Dat begint met een nauwkeurige kaart van de hoogteligging van het perceel. Op basis daarvan is te zien wat er aan grond verschoven moet worden. Behalve de hoogteligging moet ook de diepte van de bouwvoor en de samenstelling van de ondergrond bekend zijn. Niet zelden zet Straver ook de diepploeg in. Om bijvoorbeeld op een hoger stuk de ondergrond omhoog te brengen en die naar de lagere plekken te slepen. Die lagere plek wordt daarna weer gediepploegd om daar de bouwvoor weer bovenop te krijgen.

Diepploegen op basis van 3D-gps

Diepploegen kan inmiddels ook op basis van 3D-gps. Wanneer dit op een perceel aan de orde is, kan een 3D-kaartje gemaakt worden, dat aangeeft hoe diep er plaatsspecifiek geploegd moet worden om te zorgen dat, afhankelijk van de dikte van de bouwvoor, overal precies genoeg grond bovenop ligt om weg te schuiven.

Voorbereiding

Iedereen kan kilveren. Echter, de voorbereiding spaart niet alleen op de uren die nodig zijn om de klus te klaren, maar bepalen ook het resultaat. Goed in kaart brengen, waar grond heen moet en waar en hoe dat vandaan moet komen. Op akkerland leg je afschot het liefst zoveel mogelijk in de teeltrichting. Op weiland, waar greppeltjes onderdeel van de ontwatering zijn, is aanleggen van bolle akkertjes weer meer aan de orde. Voorbereiden kost tijd en dus geld, maar dat wordt snel terugverdiend door de tijd die het bespaart bij de uitvoering. 2018 was een uitzonderlijk jaar waarin je zelfs in november nog kon kilveren, maar ga daar niet van uit! Vroeg, droog en doordacht zijn de 3 sleutelwoorden voor het succes van grondverbetering.

Kopakkers liggen vaak te hoog

De broers Rens en Marc van Bergeijk hebben in Zuidland (Z.-H.) een akkerbouw- en loonbedrijf.

Rens van Bergeijk (46) is samen met zijn broer Marc akkerbouwer en loonwerker in Zuidland (Z.-H.): “Te nat kost al gauw meer dan de kosten van egaliseren.” – Foto: Joep van der Pal

Egaliseren van percelen begon bij de Van Bergeijks al zo’n 20 jaar geleden op het eigen bedrijf. Van lieverlee ontstaat er dan wat specialisme en kwam er ook betere apparatuur, waaronder een dozerbak op het bedrijf. Nu doen ze ook egalisatiewerk voor derden. Het begint met het in kaart brengen van de hoogteligging van het perceel, vertelt Rens.

Kaart maken

Wie met RTK-gps werkt en daarvoor is uitgerust, kan al een jaar van tevoren zo’n kaartje maken. Doe je dat bijvoorbeeld tegelijk met grondbewerking, dan krijg je een heel gedetailleerd kaartje. En vaak zie je dan dat de kopakker wat hoger ligt dan de rest van het perceel. Ongemerkt hoogt een kopakker zich door de jaren heen wat op. Bagger uit de sloot, maar ook door ploegen, oogst en grondbewerking wordt er ongemerkt wat grond naar de kopakker gesleept. Dan helpt het al flink door de kopakker met de kilverbak weer naar de sloot aflopend te maken.

Juiste samenstelling onder bouwvoor

Moet er veel, bijvoorbeeld meer dan 10 tot 15 centimeter van de kopakker af, dan kan het gebeuren dat er daar een te dunne, schrale bouwvoor over blijft. Dat is een reden om zo’n actie met een tussenpoos van een aantal jaren in 2 keer uit te voeren. Zit er grond van de juiste samenstelling onder de bouwvoor, dan groeit zo’n bouwvoor door bewerking en plantengroei door de jaren heen ook weer aan.

Organische stof bovenop

Een kopakker met een dunne bouwvoor kun je de eerste jaren het beste niet ploegen. Zorg wel dat er steeds organische stof bovenop ligt. Compost is daar ideaal voor. Dan zorgen wormen, het gaat om de zogenaamde pendelaars die we kennen als de dikke regenwormen, dat de organische stof de grond in wordt gewerkt en er een goede doorlatende structuur wordt opgebouwd. En ieder perceel is anders. Soms is het nodig om grond aan te voeren om een probleem op te lossen, soms is het afschot groter dan ideaal, maar in een ruggenteelt kun je daar rekening mee houden door bijvoorbeeld bij het aanaarden dammetjes te maken.

Het advies van de Van Bergeijks: “Wil je de cultuurtoestand van een perceel verbeteren, zorg dan voor een goed doordacht en dus voorbereid plan. Droog en vroeg uitvoeren, gevolgd door een landbouwpraktijk die een gezonde bodem in tact houdt.”

Zo pak je grondverbetering aan

• Is een perceel echt aan de beurt voor flinke maatregelen, zorg dan voor een vroege teelt, zodat het werk al in de zomer kan gebeuren wanneer het droog is en de bewerkte grond ook nog goed opdroogt.
• Een vroeg gewas als conservenerwten, wintergerst of tweedejaars plantuien geeft de meeste kans om onder optimale omstandigheden het werk uit te voeren. Mik op uitvoering in juli of begin augustus. Daarna wordt de kans op mindere omstandigheden steeds groter.
• Hoe minder gewasresten op de grond, hoe beter het kilvert. Tarwestoppel kan in een droge nazomer ook geschikt zijn, maar dan wel de stoppel goed kort maaien en als er stro gehakseld is, eerst ploegen om het stro zoveel mogelijk onder te werken.
• Breng percelen goed in kaart om een degelijk plan te maken.
• Leg het afschot op 4 tot 5 centimeter per 100 meter maar voorkom dat water gaat afstromen waardoor geulen ontstaan. In principe moet het water op het perceel blijven om goed verdeeld de grond in te dringen. Dammetjes bij ruggenteelt kan helpen als de ligging van het perceel het ideaal niet toelaat.
• Voor het kilveren ploegen of los trekken maakt het kilveren makkelijker. Vóór, maar soms beter na het kilveren de plekken waar grond naar toe is gebracht los trekken om de aansluiting met de ondergrond bevorderen.
• Vóór september kilveren of diepploegen geeft de mogelijkheid om nog een geslaagde groenbemester te zaaien. Laat de groenbemester staan tot in het voorjaar. Beter ploegen vóór de groenbemester te zaaien dan de groenbemester voor de winter ploegen. Tarwe is een goed alternatief voor een groenbemester om de bouwvoor weer snel te herstellen.
• Zet aangevoerde grond niet hoger dan maximaal 2 à 3 meter in depot op het land. Zo’n plek blijft anders vaak jaren lang nog achter in opbrengst
• Investering in grondverbetering is een investering voor de langere termijn. Enkele procenten opbrengstverhoging is al genoeg om de kosten te rechtvaardigen.