premium
Foto: Koos Groenewold
Paardenbloemen kunnen natuurrubber produceren. Daar is een zeer grote afzetmarkt voor. Daarom test KeyGene of paardenbloemen een rendabel gewas kunnen worden voor de akkerbouw.
De paardenbloem is voor een boer een vervelend onkruid. Voor KeyGene is het een potentieel interessant gewas om te telen. Daarom heeft het onderzoeksbedrijf een proef aangelegd op een perceel van De Vries Witlof in Espel in de Noordoostpolder. Die teelt 0,3 hectare van het bijzondere gewas.
Melkwitte vloeistof
Op het perceel graaft teeltmanager Erik Holtland (25) van De Vries Witlof enkele planten uit de grond. De paardenbloemen hebben een dunne wortel van zo’n 20 tot 30 centimeter lang. Als de punt van de wortel afbreekt verschijnt daar een druppeltje melkwitte vloeistof. Dat is wat KeyGene graag ziet. “Hoe meer van die vloeistof in de wortel zit, hoe liever het ons is”, zegt Anker Sørensen, adjunct-directeur New Business van KeyGene.
Wereldwijd grote afzetmarkt voor natuurrubber
De melkwitte vloeistof is een grondstof voor de productie van natuurrubber. Dat is een grote afzetmarkt, zegt Sørensen. “De wereld verbruikt zo’n 13 miljoen tot 15 miljoen ton natuurrubber per jaar. De vraag groeit jaarlijks met 3 tot 4%. Zo’n 40% van alle rubber is van natuurlijke oorsprong. De rest is synthetisch rubber, gemaakt van aardolie. Natuurrubber blijft ook bij hoge temperaturen flexibel en kan snel veel warmte opvangen. Daarom wordt het onder andere gebruikt voor vliegtuigbanden, keerringen en pakkingen in motoren, maar ook bijvoorbeeld voor speelgoed.”
Zoektocht naar alternatieve bron natuurrubber
Het natuurrubber wordt alleen geproduceerd in Zuidoost-Azië, waar de latex wordt afgetapt uit de rubberboom. Dat maakt de productie kwetsbaar, vindt Sørensen. “De grootschalige teelt is verdwenen uit Zuid-Amerika door uitbraken van de bladschimmel South American Leaf Blight Disease en verplaatst naar Zuidoost-Azië. Als de ziekte daar uitbreekt, stokt de productie. Daarom wordt er wereldwijd gezocht naar een alternatieve bron van natuurrubber.”
Kruisingen testen
Het is al lang bekend dat de latex uit paardenbloemen kan worden verwerkt tot natuurrubber. Dat gebeurde ook tijdens de Tweede Wereldoorlog toen de aanvoer vanuit Zuidoost-Azië opdroogde. Maar om de productie van rubber uit paardenbloemen nu weer van de grond te krijgen is een hele opgave, zegt Sørensen. “KeyGene is al 8 jaar bezig met het veredelen van de paardenbloem. De Nederlandse paardenbloem heeft veel blad en kan daardoor een hoog wortelgewicht bereiken. Maar daar zit geen rubber in. De Russische paardenbloem bevat wel rubber, maar heeft veel minder loof. Dat beperkt de wortelproductie. We testen kruisingen die een goed ontwikkeld bladapparaat combineren met een hoog gehalte aan latex in de wortel.”
Rassenlijst
KeyGene test de Nederlandse paardenbloem, diverse eigen selecties van de Russische evenknie en een groot aantal kruisingen op een proefveld bij Wageningen. Sørensen is optimistisch over de bereikte resultaten. “De Russische paardenbloem bevat meestal 4 tot 5% rubber in de wortel. We hebben nu selecties die op 10% zitten. Als we dat kunnen combineren met de groeikracht van de Nederlandse paardenbloem, komen we hopelijk dicht bij onze ambitie van 750 kilo natuurrubber per hectare. De rubberboom zit op een productie van zo’n 1.000 kilo per hectare per jaar. We gaan de veelbelovende kruisingen volgend jaar testen in een veldproef. We hebben voor één van onze geselecteerde Russische paardenbloem een toelating aangevraagd voor de Europese rassenlijst.”
De latexproductie door de paardenbloem is nog niet hoog genoeg, vindt Sørensen. “Pas bij een niveau van 750 kilo per hectare kan in de hele keten wat worden verdiend, van de akkerbouwer die de paardenbloemen teelt tot en met de verwerker van het natuurrubber. De boer moet er aan verdienen, anders komt zo’n nieuwe keten niet van de grond.”
Een voordeel van de paardenbloem is dat het een 1-éénjarig gewas is. De aanbieders kunnen snel inspelen op de vraag
Voor- en nadelen van paardenbloemen
Er zijn testen gedaan met het natuurrubber uit paardenbloemen in het kader van het Europese project Drive4EU, waarin KeyGene samenwerkte met onder andere Wageningen University & Research. Daaruit bleek dat het natuurrubber uit paardenbloemen dezelfde goede eigenschappen heeft als het rubber uit bomen. Een nadeel is dat het rubber uit paardenbloemen geschoond moet worden van plantenresten; dat is bij boomrubber niet nodig.
Een voordeel van de paardenbloem is dat het een 1-éénjarig gewas is. De aanbieders kunnen snel inspelen op de vraag. Dat is bij boomrubber onmogelijk omdat de bomen voortdurend worden afgetapt. Nog een voordeel van de paardenbloem is dat hij op veel plaatsen in de wereld kan worden geteeld. De rubberbomen worden alleen in Zuidoost-Azië geteeld. Als die aanvoer stokt, zit de hele wereld met een immens probleem.
Samenwerking met andere bedrijven
KeyGene zoekt samenwerking met andere bedrijven om het proces van verwerken verder te ontwikkelen. Er is nog geen bedrijf dat op praktijkschaal het natuurrubber kan extraheren uit de penwortels. Sørensen: “We werkten in Drive4EU al samen met bandenfabrikant Apollo Vredestein en met QEW Engineered Rubber dat er andere producten van maakt. We hebben aangetoond dat we met de moderne selectietechnieken die we bij KeyGene hebben ontwikkeld, heel snel van een wild gewas een nuttig gewas kunt maken.”
KeyGene heeft een analyse gemaakt van de markt voor natuurrubber. Sørensen: “Natuurrubber doet op de termijnmarkt in Tokio € 2 tot € 6 per kilo. Na de compounding (het toevoegen van hulpstoffen) brengt het zo’n € 20 per kilo op. Er wordt veel geld verdiend in de keten van natuurrubber. Als we daar paardenbloemen voor kunnen gebruiken, kan dat op termijn een heel interessant gewas worden voor de akkerbouwer.”
Paardenbloemen telen als witlofpennen
Op een perceel van De Vries Witlof in de Noordoostpolder staat een bijzonder gewas naast de witlofpennen. Het bedrijf teelt 0,3 hectare paardenbloemen voor veredelingsbedrijf KeyGene uit Wageningen. Volgens teeltmanager Erik Holtland van De Vries Witlof is de teelt van paardenbloemen vergelijkbaar met die van witlofpennen. “De opbrengst moet ongeveer gelijk zijn aan die van witlofwortelen om rendabel te kunnen worden.”
Hoe heeft u de paardenbloemen gezaaid?
“We hebben eerst ruggen getrokken en vlak voor het zaaien het onkruid gespoten met Roundup. We hebben gepilleerd zaad gezaaid met de witlofzaaimachine. We hadden wel een andere zaaischijf nodig. We hebben dezelfde rijafstand aangehouden als bij de witlofpennen, maar die 50 centimeter is voor de paardenbloemen te ruim. Als we meer planten per hectare willen oogsten, moeten we denk ik naar een rijafstand van 25 centimeter. Bij witlof zaaien we ongeveer 300.000 zaden per hectare, afhankelijk van het ras. Bij paardenbloemen hebben we er 420.000 gezaaid. Er zijn 340.000 planten overgebleven. Maar het plantaantal kan veel hoger worden met een nauwere rijafstand.”
Ik zie dat veel paardenbloemen zaad hebben gevormd. Gaat dat geen overlast geven als onkruid?
“Paardenbloem is een 2-jarig gewas. Normaal hadden deze planten geen zaad mogen vormen. Maar door de droogte en hitte zijn een aantal planten in bloei geschoten. We hebben het gewas na opkomst een keer beregend in juli tegen de droogte.”
Hoe gaat u de wortels van de paardenbloemen rooien?
“We gaan ze rooien met de machine die we ook gebruiken voor de witlofpennen. Maar witlof heeft een veel dikkere wortel. Mocht dat niet lukken dan gaan we een aangepaste aardappelrooier gebruiken. Het is de kunst om de lange dunne wortels zo volledig mogelijk uit de grond te krijgen.”
Welke prijs moeten de paardenbloemen opleveren om zo’n teelt interessant te maken?
“De opbrengst moet ongeveer gelijk zijn aan die van een hectare witlofwortelen om rendabel te kunnen worden. De werkzaamheden zijn namelijk nagenoeg gelijk.”
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht