Afval van varkensboer beschermt én bemest fruitgewas

Najaar 2015: Op fruitbedrijven rond ’t Goy (Utrecht) wordt al een paar jaar geëxperimenteerd met spuiwater uit luchtwassers van varkensstallen. Deze reststroom kan dienen als meststof en is ook als zodanig wettelijk toegelaten. Maar het vocht kan ook worden gespoten als herbicide.

In een praktijknetwerk proberen de broers Van Wijk samen met collega-telers en begeleid door Projecten LTO Noord, DLV Plant, Fruitconsult en PPO hoe dit spul het beste werkt.

“Ik kwam in 2010 op het idee toen ik sprak met een oud-collega in het LTO-bestuur. Die had het spuiwater uit zijn varkensstal gebruikt als bemesting op zijn wintertarwe, maar alles was kapot gegaan. Dat zette mij aan het denken. We waren nog niet zo lang daarvoor Gramoxone kwijtgeraakt. Misschien kon dit wat doen. Dus ik heb het eens uitgeprobeerd op brandnetels en dat werkte uitstekend.”

Aan het woord is hardfruitteler Wim van Wijk uit ’t Goy, zelf ooit ook varkenshouder. Anton van Wijk valt zijn broer enthousiast bij. “Wat dat spuiwater zo interessant maakt, is de combinatie van zwavelzuur en ammoniak. Dat gebruikten wij 30 jaar geleden nog in combinatie met Roundup voor een sneller en diepere werking. Daar was je wel zuinig mee, want het was duur met 35 gulden per liter.”
_{Artikel gaat verder onder de foto‘s}

2014: Wim van Wijk spuit spuiwater tegen onkruid in de fruitboomgaard. – Foto: Herbert Wiggerman

Reactie zwavelzuur en ammoniak

In een varkensstal komt een reactie tussen het zwavelzuur in de luchtwasser en de ammoniak in de ventilatielucht. Die gaan een chemische reactie aan, waardoor stikstof in het spuiwater achterblijft. Het is dan ook een reststroom die niet zomaar kan worden geloosd. Akkerbouwers en koeienboeren namen het echter al langer van de varkenshouders af voor het bemesten van hun land, zonder dat daar echter veel onderzoek naar is gedaan.

Wim van Wijk. – Foto: Herbert Wiggerman

Wim van Wijk wilde wél graag meer kennis verzamelen rond inhoud en werking van de stof. Hij sleepte er een Kennisvoucher voor in de wacht en ging aan de slag samen met DLV, Bayer en Agrifirm. “Wat al gauw naar voren kwam, was dat de kwaliteit van het spuiwater erg wisselt. Soms heb je meer dan 50 kilo zuivere stikstof per kuub en soms minder dan 30. En de werking wisselt ook nogal met de weersomstandigheden en de bodemgesteldheid.”

Als onkruidbestrijder werkt het spuiwater goed op jonge, breedbladige onkruiden en vooral als het zonnig en warm is. Spuiten met alleen het spuiwater werkt soms al goed, maar ook is onderzocht wat er gebeurt als het spuiwater als de waterdrager van de middelen Glyfosaat, Basta en Finale dient. “Vooral Basta doet het dan goed.”

Bijvangsten en valkuilen

In 2013 is met steun van het ministerie van Economische Zaken een praktijknetwerk opgezet. De bevindingen van Van Wijk konden in dat netwerk worden getoetst op nog 4 andere bedrijven, waaronder dus dat van Wims broer Anton en zijn zonen Wilbert en Nico.

Wilbert en Nico zijn er ook even bij komen zitten terwijl vader Anton en oom Wim vol vuur vertellen over alle bijvangsten en alle valkuilen en onzekere aannames die er over dat spuiwater nog zijn te noemen.

Wilbert: “Wij houden ons hier op het bedrijf voorlopig meer met de afzet bezig. Die gewasbescherming is toch vooral een kwestie van heel veel ervaring. Mijn vader heeft in al die jaren met zoveel verschillende middelen en methoden gewerkt. Ook allerlei middelen die nu al lang verboden zijn, maar waar hij en mijn oom wel uit eigen ervaring de samenstelling en de werking nog van kennen.”

2015: De fruittelende broers Wim en Anton van Wijk uit ’t Goy bekijken de resultaten van gebruik van spuiwater op een van hun percelen. – Foto: Herbert Wiggerman

Enorme verschillen in bodemmonsters

Anton komt ondertussen aangelopen met mappen vol met de resultaten van bodemmonsters. Enorme verschillen voor en na het gebruik van het spuiwater en met percelen waar het niet is gebruikt.

“In de perenpercelen zie je dat door te spuiten met spuiwater in de bodem veel ijzer vrij komt. Maar ook dat er soms gevaarlijke chemische reacties plaatsvinden, zoals de vorming van blauwzuur. Dat is net als met fertigeren, daar komen ook zure stofjes door vrij, zoals salpeterzuur. En dan moet je wel bewust zijn van wat Cruijff al zei: elk voordeel heb zijn nadeel.”

Om het voordelig effect van bemesting met spuiwater te meten is op alle 5 deelnemende bedrijven vergeleken met bemesting met KAS27 en met veldjes waar niet werd bemest. Conclusie was dat in het groeiseizoen 2014 spuiwater even goede stikstofhoeveelheden in de bodem en in het blad en de vrucht opleverde als KAS27.

“Maar we moeten natuurlijk ook nog meten in jaren met bijvoorbeeld een koud en nat voorjaar of een veel drogere zomer. Wat dat betreft is het jammer dat deze projecten maar een looptijd hebben van minder dan 2 jaar. We zijn hier nog wel een jaar of 5 mee bezig voordat we echt in kaart hebben wat het doet.”

Onkruidproef met spuiwater in appelboomgaard. – Foto: Ton van der Scheer

Anders kijken naar adviezen

“Wat doet het bijvoorbeeld met bloedluis, opperde het fruitteeltteam van Agrifirm. Als die uit de grond komt en langs de boom omhoog kruipt en dit zure goedje over zich heen krijgt, wordt die daar ook niet blij van. Is nog niet echt bekeken. Aan de andere kant hebben wormen van spuiwater in de bodem geen last. Ze lijken het zelfs lekker te vinden.”

Een effect dat telers ook willen onderzoeken, is het spuiten van spuiwater om het blad ’s winters goed van de bomen te krijgen en de bladvertering op de grond te versnellen. Met spuiwater kunnen de bomen het nieuwe teeltjaar sneller schoner beginnen. De laatste 2 zachte winters en het feit dat blad zo lang aan bomen hangt en in de rijen ligt, zorgen her en der voor problemen met vruchtrot. Ook kan er pas later worden gesnoeid. “Dan hoeven we geen bespuiting uit te voeren met koper.”

Wettelijke regels spuiwater

Onduidelijks is in het najaar van 2015 echter of dit gebruik binnen de wettelijke regels voor spuiwater valt.

Ook voor 2016 is de hele familie Van Wijk druk in de weer met dat wonderlijke spuiwater. Zorgen dat je het in huis hebt. Het spul analyseren. En dan in de loop van voorjaar en zomer elke 4 weken bladsap-analyses om te waken voor overbemesting. En oorwurmen tellen en kijken wat het doet met pissebedden.

“En je gaat anders naar allerlei adviezen kijken. In de bladsapmetingen zien we mangaan bijvoorbeeld oplopen. Dat hoef je dan toch minder te geven, terwijl het wel meer wordt geadviseerd. Je gaat ook heel anders aan kijken tegen alle adviezen.”