‘Duurzame Dinsdag tussen somber beeld en nieuw credo’

Het is vandaag weer Duurzame Dinsdag. Een van de zaken die bij deze jonge Nederlandse traditie horen is de Duurzame Troonrede, uitgesproken door de nummer 1 van de Duurzame Honderd van vorig jaar. Dit jaar dus de eer aan Volkert Engelsman, handelaar in biologische groente en fruit.

Volkert Engelsman (midden): “Alle externe maatschappelijke kosten bij de voedselproductie volledig zichtbaar, gemonetariseerd en verrekend in de kostprijs.” – Foto: Groenten & Fruit/Frans Lindenkamp

Ongemeen somber beeld

Engelsman schetst een ongemeen somber beeld van het Nederlandse platteland. De insecten zijn verdwenen en de regenwormen trekken zich diep in de hard geworden grond terug. Aan het eind van zijn rede zet hij daar tegenover een heel andere toekomst voor 2040.

“Het credo dat Nederland tot de grootste exporteurs van voedsel behoort is voorbij. Het nieuwe credo luidt: Nederland is hét wereldvoorbeeld, met zijn duurzame, transparante en gezonde voedselsysteem”, aldus Engelsman in de samenvatting die Trouw vandaag van zijn troonrede afdrukt.

‘Kringloopmodel zonder verliezen’

Meer concreet ziet Engelsman een landbouw die in 2040 haar succes afmeet aan de stand van de bodemvruchtbaarheid, de biodiversiteit en de tot nul gereduceerde emissie van broeikasgassen. “De landbouw is dan een gesloten kringloopmodel waarin geen verliezen meer optreden. En alle externe maatschappelijke kosten bij de voedselproductie zijn volledig zichtbaar, gemonetariseerd en verrekend in de kostprijs, ondersteund door nieuwe jaarrekeningen, fiscale prikkels en wetgeving.”

Groen doen zonder rood te staan

De boer en de tuinder kan dan groen worden zonder rood te staan. Want dat is de voornaamste tegenwerping die Engelsman altijd krijgt van diezelfde boeren en tuinders, als hij zijn True Cost Pricing verhaal houdt.

Elders in dezelfde editie van Trouw schrijft milieueconoom Martijn van der Heide van Wageningen Economic Research een opiniestuk over het moderne toverwoord ‘natuurinclusieve landbouw’. Hij constateert met een citaat uit Boerderij dat “menig boer er met wantrouwen en scepsis tegenaan kijkt”.

Geen heil in Landbouwakkoord

Een dergelijk wantrouwen – om niet te zeggen ongenoegen – sprak ook al uit de reacties die uit de sector kwamen, toen eerder deze zomer het Planbureau voor de Leefomgeving een voorzet deed voor een Landbouwakkoord. Het gros van de agrariërs ziet geen heil in al die toekomstvisies, die door een deel zelfs wordt weggezet als stedelijke luchtfietserij. Leuk bedacht, maar de schoorsteen gaat er niet van roken.

Ondanks alle dure schaalvergroting

Dat komt natuurlijk door het ongemeen sombere beeld dat veel boeren en tuinders elke dag om zich heen zien op hún platteland. Dat heeft niet zo heel veel te maken met minder insecten of wegduikende regenwormen. Maar alles met de rendementen, die ondanks alle dure schaalvergroting alleen maar achteruit blijven gaan.

Schoutens Landbouwvisie

Tussen de schijnbaar ver uiteenlopende visies en houdingen van de hardwerkende plattelanders en de luchtfietsende stedelingen vermoed ik een verborgen gemeenschappelijkheid. Een knappe kop die dat vinden en verwoorden kan, zodanig dat beide zijden zich er ook achter kunnen scharen. Zaterdag publiceert minister Schouten haar Landbouwvisie. Wie weet. Een mens moet blijven hopen.