‘De onmogelijke spagaat van urban farming’

Urban farming is een ontwikkeling die grofweg langs twee hoofdwegen verloopt. Enerzijds zijn er de meer sociale en kleinschalige projecten met tuintjes op braakliggende lapjes grond tot en met individueel particulier initiatief op daken en balkons.

Anderzijds is er wat wordt samengevat onder de noemer vertical farming: hightech lagenteelt onder ledlampen, waarvoor geen grond nodig is en waarmee op weinig vierkante meters grondoppervlak toch heel veel hectares teeltoppervlak kan worden gerealiseerd op elke gewenste plek. Tot midden in de stad, desnoods in ondergrondse bunkers.

Problemen van huidige voedselsysteem

Die twee richtingen pakken heel verschillende ‘problemen’ aan die aan het huidige voedselsysteem kleven. De sociale variant wil vooral een overbrugging zijn van de kloof die bestaat tussen de consument in de almaar groeiende steden en de boeren en tuinders die steeds verder weg en uit het zicht van de consument het voedsel produceren.

Urban farming brengt voedselproductie dichter bij consument

Productie letterlijk en figuurlijk dicht bij de consument brengen heeft het praktische voordeel dat er minder met voedsel gesleept hoeft te worden. Maar dat praktische voordeel is zeer beperkt zo lang het volume van de op die stadstuintjes geteelde groente microscopisch klein blijft. Juist het feit dat deze vorm van urban farming meestal beperkt blijft tot goedbedoeld gerommel in de marge, zorgt dat professionele tuinders er tot nu toe massaal hun schouders – om niet te zeggen hun neus – voor ophalen.

Vertical farming is met de laatste technieken streven naar een zo efficiënt mogelijke productie per vierkante meter

Teler spitst de oren bij vertical farming

Maar daar komt de hoogtechnologische variant om de hoek kijken. Vertical farming past veel beter in het denkraam van onze tuinders: met de laatste technieken streven naar een zo efficiënt mogelijke productie per vierkante meter. Of in het geval van de lagenteelt per kubieke meter. Dan spitst de professional zijn oren.

Vertical farming is de hoogtechnolgische poot van de bredere stroming van urban farming. – Foto: Corne Clemens

Urban Greenhouse Challenge

Toch blijft het vanuit Nederlands perspectief moeilijk invoelbaar dat hier nu echt echte problemen worden opgelost. Wageningen UR heeft dinsdag 28 augustus op een groot internationaal symposium de winnaar bekendgemaakt van de Urban Greenhouse Challenge. 14 teams van studenten van universiteiten over de hele wereld gingen los op de uitdaging om van de voormalige Bijlmerbajes een urban farming-hotspot te maken.

Het winnende ontwerp met een van de torens van de Bijlmerbajes. – Illustratie: GreenWURks

Alle teams probeerden beide doelen van urban farming te combineren. Dus én die sociale component van mensen in contact brengen met de oorsprong van gezond en eerlijk voedsel, én die nieuwste teelttechnieken in huis om qua productie- en logistieke efficiëntie echt een deuk in een pakje boter te kunnen slaan.

Urban farming is goed bedoeld maar weinig zinvol

Dat hier in Amsterdam Zuid-Oost te willen realiseren is echter ook weer goed bedoeld maar weinig zinvol. In Nederland Tuinbouwland is het dichtst bijzijnde tuinbouwbedrijf sowieso nooit verder weg dan een paar kilometer fietsen, voor de meeste Amsterdammers niet verder weg dan de Bijlmer. De letterlijke kloof tussen de stadse consument en de plattelandse tuinder en boer bestaat hier feitelijk (nog) helemaal niet.

Mentale kloof tussen consument en teler dichten

De mentale kloof tussen consument en teler, is nog weer wat anders. Maar als dat al een probleem ís, dan wordt dat probleem toch ook niet bestreden door van de Bijlmer een groen pretpark annex shopping mall te maken. Om van de dagelijkse boodschappen een wonder van gezond en vers te maken, ligt in Nederland immers al een fijnmazig systeem van supermarkten. Supermarkten die in Nederland zonder al te veel problemen verse groente en fruit kunnen neerleggen, die zelden verder dan 100 kilometer zijn vervoerd.

Toch product van ver halen

Maar hoe zit het dan met in de winter paprika’s uit Spanje halen en het hele jaar door boontjes uit Afrika en fruit uit Latijns-Amerika? Dat laatste verhelp je sowieso niet met urban farming. Dat eerste mogelijk wel met de hoogtechnologische insteek van vertical farming, gecombineerd met de zegeningen van de al sinds jaar en dag continu moderniserende tuinbouw. Onder glas, en ook nog steeds in de open lucht en de volle grond.