‘Geld wint het van voedselveiligheid, nog steeds’

De reacties op de evaluatie van de fipronil-crisis zijn voorspelbaar en inhoudsloos, stelt Foodwatch. Als politiek Den Haag niet ingrijpt, is het wachten op het volgende schandaal.

“Ze hadden allemaal boter op het hoofd. (…) Pas op het moment dat er een crisis uitbreekt, staat voedselveiligheid op het netvlies”, luidt het snoeiharde oordeel van Sorgdrager in haar evaluatie van het fipronil-schandaal. De reacties van de verantwoordelijken op de evaluatie zijn voorspelbaar, obligaat en inhoudsloos, en vormen de opmaat naar het volgende voedselschandaal.

De ministers beloven beterschap. Om vervolgens door te gaan met hun inzet op zelfregulering. Dit terwijl de sector zelfs ná het uitbreken van de crisis de wet bleef overtreden. En ondanks de conclusie dat de NVWA kampt met veel te weinig personele capaciteit en kennis, komt er geen extra geld van de overheid. Maar, zegt het kabinet, de NVWA krijgt een Chief Food Safety Officer die de voedselveiligheid gaat borgen. Het is pure symboliek: collectief falen is natuurlijk niet op te lossen door één extra persoon.

NVWA lamgelegd

Kamerleden reageren geschokt en roepen er schande van. Terwijl een meerderheid van de Kamer keer op keer akkoord is gegaan met verdere bezuinigingen en fusies die de NVWA hebben lamgelegd.

De sector roept ‘voedselveiligheid was, is en blijft prioriteit nummer 1’, en ‘de NVWA zat fout en wij hebben recht op schadevergoeding!’. Het kenmerkt de sector: doen alsof er geen probleem is, en voor de problemen die er wel zijn geen verantwoordelijkheid nemen. Uit het evaluatierapport: “De neiging van onderdelen van de sector om vooral oog te hebben voor het eigen belang en de neiging om zichzelf in de rol van slachtoffer te plaatsen en niet in die van verantwoordelijke.”

Boter op het hoofd

Iedereen heeft nog stééds boter op het hoofd, en dus is het wachten op het volgende voedselschandaal. ‘Laat dit rapport niet wéér in een la verdwijnen!’, waarschuwt Sorgdrager. In die la liggen al vele zorgwekkende evaluaties over voedselschandalen.

Dat privaat toezicht de voedselveiligheid in gevaar brengt weten we al jaren. De belofte om het toezicht weer in publieke handen te nemen is echter nog steeds niet uitgevoerd. En zonder de evaluatie van de vorige voedselcrisis af te wachten stevent Den Haag alweer aan op het volgende schandaal: eerder dit jaar eisten CDA, D66 en VVD dat het toezicht privaat zou blijven.

Sorgdrager kent Den Haag goed en heeft kennelijk de hoop op echte maatregelen al opgegeven. Ze benoemt ‘het leidende beleidsparadigma’, die vreest “door interventies meer verantwoordelijkheid naar de politiek te halen” en “een sterke politieke gereserveerdheid ten aanzien van overheidsregulering” heeft.

Recht op veilig voedsel

Maar effectieve zelfregulering in de voedingssector is een sprookje. En wij als consumenten verdienen méér dan dat. Wij hebben recht op veilig voedsel. Daar is het volgende voor nodig:

• Stop de zelfregulering en private controles in de voedingssector. Private inspecties concurreren onderling om de gunst van hun klant. Deze perverse prikkel alleen al zou genoeg moeten zijn om in te zien dat het economisch belang het altijd zal winnen van het publieke belang.
• Geef ons een publieke toezichthouder die daadwerkelijk in staat is om voedselveiligheid tot de eerste en belangrijkste prioriteit te maken. Daarvoor moet de toezichthouder onafhankelijk van het ministerie van Landbouw worden gemaakt én genoeg budget hebben.
• Geef de NVWA toegang tot de analysegegevens van de voedselsector. Bedrijven zijn wettelijk verantwoordelijk voor de veiligheid van ons voedsel. Kwaliteitscontroles maken daar deel van uit. De NVWA moet toegang krijgen tot deze gegevens, zodat zij weet óf en hóe bedrijven die controles uitvoeren.
• Maak inspectierapporten openbaar. Het schrikt fraudeurs af, stimuleert het naleven van wet- en regelgeving en het zorgt ervoor dat afnemers bewust zaken kunnen doen met eerlijke producenten.

2 keuzes

Den Haag heeft 2 keuzes: ga eindelijk serieus aan de slag met de conclusies van de evaluatiecommissies, of bedenk alvast wie de evaluatiecommissie van het volgende voedselschandaal zal voorzitten.