‘Hebben groenten en fruit een gevoelstemperatuur?

Net als mensen verliezen planten en hun producten warmte als de buitenlucht kouder is, bijvoorbeeld in de bewaring.

Tijdens de korte hevige vorstperiode in februari zakte de temperatuur plaatselijk wel tot -7 graden, maar door de straffe wind kon de gevoelstemperatuur wel ‘oplopen’ tot -15 graden. In NRC Handelsblad stond een artikel waar dit verschijnsel werd besproken en hier werd tevens de vraag beantwoord of planten ook een gevoelstemperatuur hebben. Ons lichaam heeft een temperatuur van rond de 37 graden. Naarmate de buitenlucht kouder is, verliezen we meer warmte (we krijgen het koud!). Als er ook nog veel luchtbeweging is, is de interactie tussen onze huid en de koude buitenlucht intensiever en zal het warmteverlies sterk toenemen. Het voelt dus kouder aan: de gevoelstemperatuur is lager als er meer luchtbeweging is.

Planten produceren wel warmte

Een collega-plantenfysioloog uit Groningen verklaart vervolgens dat planten geen gevoelstemperatuur hebben, omdat ze zelf geen warmte produceren. Ze verliezen dus ook geen extra warmte als het waait. Op zich een plausibele redenering, ware het niet dat planten wel degelijk warmte produceren.

Het wegkoelen van de door het product geproduceerde warmte is namelijk onze grootste zorg in de bewaring en het transport van verse land- en tuinbouwproducten. Tijdens bewaring is de producttemperatuur altijd net iets hoger dan de omgevingstemperatuur als gevolg van de warmte die wordt geproduceerd. Daarom moet continu gekoeld worden. Doen we dat niet, dan loopt de temperatuur in een bewaarplaats met appels of peren al snel op tot 40 of 50 graden en zal het product snel rijpen en rotten. Een lading vers hooi kan zó warm worden dat het spontaan in brand gaat. Warmte door het product zelf geproduceerd als gevolg van de ademhaling.

Ervaart een appel of peer ook een lagere gevoelstemperatuur als het waait? Wel degelijk! Met meer luchtbeweging is de warmteoverdracht efficiënter en koelt het product sneller af en bereikt een iets lagere eindtemperatuur. Ook de verdamping neemt toe als het waait en de hiervoor benodigde energie wordt onttrokken aan het product, waardoor het nog meer afkoelt.

Slim koelen

Bewaren kost veel energie, zowel voor het wegkoelen van de geproduceerde warmte als voor het circuleren van de koude lucht. Kostenefficiënt en duurzaam koelen van land- en tuinbouwproducten is onderwerp van veel onderzoek. In het project ZoCool van Wageningen Food & Biobased Research wordt zonne-energie gebruikt om appels en peren in bewaarcellen te koelen. Gedurende de dag draait de koelmachine op zonnestroom en wordt tevens een ijsbuffer geladen. De opgeslagen koude wordt bijvoorbeeld tijdens inkoelen en ’s nachts gebruikt. Door slim om te gaan met koelen en circuleren en gebruik van zonne-energie zullen we wellicht spoedig in staat zijn onze producten volledig energie neutraal te koelen.