‘Een THT-datum moet wel reëel zijn’

Duurzaam eten

Corné van Dooren is bij het Voedingscentrum de kennisspecialist op gebied van duurzaam eten. En zoals bij heel veel kennis geldt ook hier de rijmende wetmatigheid ‘meten is weten’. “In 2010 zijn we begonnen met metingen naar verspilling van voedsel, in opdracht van de ministeries van Landbouw, van Volksgezondheid en van Milieu. De verdeling is dat Wageningen UR de keten onderzoekt en wij de consument.”

“We hebben een steekproef gehouden in 10 representatieve gemeenten. Zowel in de stad als op het platteland. Mensen in rijtjeshuizen en in flats, mensen met een gft-bak en mensen die hun afval in vuilniszakken moeten doen. Daarbij telden we alles wat bedoeld is voor menselijke consumptie en toch in de afvalbakken terecht komt mee als vermijdbare voedselverspilling. Dus bijvoorbeeld niet de groene bladeren van een bloemkool. Maar wel restjes sla, ook al gaan die naar het konijn of netjes in de gft-bak om er compost van te laten maken.”

En zit er na 10 jaar dat voedselverspilling als probleem op de kaart staat een beetje schot in?

“Er lijkt een dalende trend te zijn. In 2010 kwamen we uit op 48 kilo per Nederlander per jaar. In 2013 was er 1 kilo af gegaan. En bij de laatste meting in 2016 was het verder gedaald naar 41 kilo per persoon per jaar. Maar we hebben natuurlijk altijd een onzekerheidsmarge. Ook door het feit dat we werken met zelfschatting door de consument van verspilling via andere routes dan de afvalbak gecombineerd met een sorteeranalyse van het huishoudelijk afval.”

Die 41 kilo betreft al het vaste voedsel. Groente en fruit staan als 2 aparte voedselcategorieën op plaats 3 en 4 in de hitlijst van meest verspild voedsel, na brood en zuivel. Vlees staat op plaats 5. Opvallend is dat de hoeveelheid weggegooide groente en fruit in 2016 juist wat is gegroeid. Groente ging van 5,1 naar 5,7 kilo en fruit van 4,7 naar 4,8 kilo per persoon per jaar. Dat komt er op neer dat 19% van de gekochte groente en 17% van het gekochte fruit niet wordt gegeten maar wordt weggegooid. Nogmaals: daarbij gaat het niet om weggegooide schillen en stronken.”

“Met name gezinnen met jonge kinderen blijken grote verspillers. Dat lijkt vooral een kwestie van verkeerd plannen. Men wil al dat gezonde verse voedsel wel op voorraad hebben om te kunnen aanbieden. Maar bij gebrek aan een precieze planning van wanneer er hoeveel van wat gegeten wordt, wordt er te veel gekocht, te veel klaar gemaakt en dus ook te veel weggegooid.”

De adviezen die het Voedingscentrum daar tegenover zet zijn niet moeilijk te bedenken. Maar kennelijk ook niet makkelijk om op te volgen: check je voorraad, maak een boodschappenlijstje en zet restjes goed zichtbaar in de koelkast.

“We hebben daarbij wat hulpmiddelen bedacht. Zoals een Eetmaatje om porties pasta of rijst af te meten. Een koelkastklem die je op een plank kunt klemmen waarachter je dan de restjes neerzet. En een koelkastthermometer om je eraan te herinneren dat de ideale bewaartemperatuur 4 graden Celsius is en niet 7 graden zoals in menig koelkast het geval is. En een Ja/Nee sticker die je op de groentelade in de koelkast kunt plakken met wat er wel en wat er niet in de koelkast bewaard moet worden om de houdbaarheid én de smaak het beste te dienen. Alle vruchtgroenten, citrus en knol- en wortelgewassen buiten de koelkast, alle hardfruit, zachtfruit en koolgewassen ín de koelkast.”

Er is nu een tandje bij gezet door landbouwminister Schouten. Met 7 miljoen euro extra aan budget voor de campagne ‘Samen tegen Voedselverspilling’.

“Met als concreet tussendoel om in 2020 van 41 naar 35 kilo te gaan. Het is een campagne van bedrijven, organisaties, wetenschappers en overheid, met samenwerking in heel de keten. Het GroentenenFruit Huis doet ook het nodige aan consumentenvoorlichting met bijvoorbeeld de Veggipedia. En ze denken er ook na over wat bij telers en in de handel gedaan kan worden om verspilling daar en verderop in de keten tegen te gaan. Bijvoorbeeld anders omgaan met verpakkingen en de datumaanduidingen daarop. Een Tenminste Houdbaar Tot-datum moet wel reëel zijn. En aan de andere kant moeten consumenten ook beter doordrongen worden wat het verschil is met Te Gebruiken Tot. Er wordt nu van alles weggegooid dat ‘over de datum’ is terwijl het nog prima in orde is. Zeker bij lang houdbare producten zouden we beter spreken van een Kwaliteit Gegarandeerd Tot-datum.”

Naast voedselveiligheid en voedselzekerheid, is volgens Van Dooren in westerse landen voedselvaardigheid ook iets om op de agenda te zetten.

“Is in Nederland een advies als ‘gebruik je gezond verstand’ nog wel altijd even nuttig? Het zelf bereiden van maaltijden is door de gemakstrend in de verdrukking gekomen. Veel vaardigheden rond voedsel worden ook niet meer onderwezen op scholen. En de dingen die we allemaal wel weten worden dan soms weer doorkruist door de verleidingen in de supermarkten. Aanbiedingen waarbij de prijs lager is voor 2 of 3 van hetzelfde product, dat werkt verspilling in de hand. We hebben met Lidl wel eens de aanbieding 1 nu, 1 later geprobeerd. Maar dat is geen standaard geworden. Dat is jammer, want de meeste mensen willen helemaal geen voedsel verspillen.”