‘Evenwicht arbeidsmarkt is plotseling omgeslagen’

“Begin van dit jaar is er een vrij plotselinge omslag gekomen in het evenwicht in de arbeidsmarkt.” Dat zegt algemeen directeur Hylke van der Veen van AB Vakwerk. Dit bedrijf levert arbeid aan de tuinbouw vanuit Noord-Holland, Friesland en de Noordoostpolder.

“Van de ene op de andere maand was er een tekort aan arbeidskrachten in de agrarische sector. Andere sectoren als bouw en distributie leven op en maken ook veel gebruik van mensen die met hun handen werken. Die sectoren leveren vaak jaarrond werk en zijn daardoor een aantrekkelijkere werkgever.”

Verschillen tussen 2016 en 2018

“Als je terug kijkt naar 2016 en vooruit kijkt naar 2018, dan zie je in 2016 een ruim aanbod van werknemers, maar ook weinig mobiliteit van mensen met een contract. Wie een vaste baan had, bleef vaak zitten op die plek, ook al had degene het daar niet meer naar zijn zin. De werkgevers hadden last van de economische crisis en er was sprake van een beperkte loonontwikkeling. Omdat de toekomst onzeker was, kozen veel werkgevers voor flex-contracten, uitzendkrachten en dergelijke.”

Hylke van der Veen, algemeen directeur AB Vakwerk. – Foto: Gijs Versteeg Fotografie

Vanaf nu zal die arbeidsmobiliteit volgens Van der Veen een inhaalslag maken. “Er is een groot tekort aan goede arbeidskrachten, dus wie weg wil, heeft morgen ander werk. Vaak met beter loon, bovendien. Je ziet ook dat talent nu komt bovendrijven, mensen willen weer investeren in zichzelf en zich ontplooien. Om dat allemaal het hoofd te bieden, kiezen werkgevers weer vaker voor vaste contracten. Bovendien staat het ontslagrecht ter discussie. Ik denk dat het nieuwe kabinet gaat sleutelen aan de wet doorbetaling arbeidsongeschiktheid en nogmaals kritisch kijkt naar flexarbeid. Dit verlaagt voor veel werkgevers ook de angst voor een vast contract. Uitzendbureaus zullen daar zeker last van krijgen.”

Ondernemers zelf aan de slag

“Helaas zien te veel ondernemers arbeid nog als een sluitpost. Er is altijd een uitzendbureau te vinden, die arbeid nog goedkoper kan leveren. Maar die hebben hun langste tijd gehad. Werknemers kunnen nu vrij eenvoudig een alternatief vinden en zullen daarom kiezen voor een werkgever die beter werk heeft, beter voor zijn werknemers zorgt en beter betaalt. Het is dus eigenlijk vrij eenvoudig. Als je zwaar en tijdelijk werk hebt, zoals de kooloogst, dan zal je gewoon iets meer moeten betalen dan je collega. Anders zit je binnenkort met een tekort aan werknemers. Daarnaast kan de werkgever op locatie ook veel doen. Een gezellige kantine, een goede sfeer en waardering zijn ook voor Poolse medewerkers belangrijke redenen om te blijven of terug te komen.”

De rol van agrarische uitzendbureaus

“Uitzendbureaus ontlenen van oudsher hun bestaansrecht aan het ter beschikking stellen van flexkrachten in geval van pieken en ziekte. De bedrijfshulpverlening is daar een mooi voorbeeld van. Voor leden garanderen wij bedrijfscontinuïteit bij ziekte van de ondernemer. Maar voor alle klanten hebben wij een oplossing voor de piekmomenten. In de agrarische sector vallen die gelukkig niet allemaal op hetzelfde moment, daardoor kunnen wij een grote groep vaste krachten jaarrond aan het werk houden. Als AB zullen wij die zelf ook tevreden moeten houden, ook onder de uitzendbureaus woedt er een strijd om de arbeidskrachten. Wij willen niet concurreren op de prijs, maar garanderen wel continuïteit. Er zijn namelijk ook grote bedrijven die zelf jaarrond met uitzendkrachten willen draaien. Dat is zeker mogelijk, maar dat ontslaat hen niet om in te zetten op goed werkgeverschap. Een organisatie als AB kan daarbij helpen.”

Goed werkgeverschap

“AB Vakwerk is zelf ook een werkgever, een bijzonder grote bovendien. Bovenstaande geldt daarom ook zeker voor ons. Voor ons gelden wel andere spelregels. Zo mogen wij maximaal 5,5 jaar flexibele contracten aanbieden. Voor ‘gewone’ agrarische bedrijven geldt daar twee jaar. Alhoewel wij die verplichting niet hebben, kunnen we onze EU-medewerkers wel huisvesting bieden. Daarbij houden wij ons absoluut aan certificeringsrichtlijnen. Daardoor is ons uurtarief misschien niet de laagste. Onze filosofie is hierin ook helder; als je goed zorgt voor je medewerkers (dat wil zeggen op tijd betalen, goed werk, goede huisvesting enzovoorts), dan blijven ze langer en beleef je meer plezier aan elkaar.”

Voor de arbeidsintensieve teelten in de tuinbouw wordt het lastiger om personeel te vinden, zowel los als vast. – Foto: Ton van der Scheer

“Er wordt wel geroepen: als de Polen op zijn, dan halen we toch gewoon Bulgaren of Roemenen?!’, maar zo zien wij dat niet. Het is wel een vak en we willen een goede dienst leveren; in die landen hebben we geen netwerk en geen kennis van de cultuur of de taal. Wij richten ons op Nederlanders, Polen en privé-Polen die zelfstandig in Nederland wonen. Bovendien is de arbeidsethos van Poolse werknemers onovertroffen.”

Maatschappelijke taak van agrarische sector

Overigens ziet Van der Veen nog grote groepen mensen die niet (volledig) meedoen op de arbeidsmarkt. “Dan denk ik aan Wajongers, werklozen en ook bijvoorbeeld asielzoekers. Als grote werkgever vind ik dat wij onze verantwoordelijkheid moeten nemen om ook deze groepen werk te bieden. Dat zal zeker de vraag niet kunnen vullen. Daarvoor is de loonwaarde van deze groep vaak te laag. Je kunt het meer zien als een maatschappelijke taak die de agrarische sector ook heeft. Deze sector is extra interessant, omdat er veel eenvoudig werk is. Maar deze (her)intreders vragen vaak veel begeleiding en daar is niet ieder bedrijf op ingesteld.”