‘Onze boeren zijn weer trots’

Projectontwikkelaars zijn enthousiast, gemeente Zwolle stelt grond ter beschikking, boeren in de stadsrand van de Overijsselse hoofdstad haken aan, de eerste vleespakketten zijn afgeleverd: alle reden voor initiatiefnemer en coördinator van Zwolse Stadslanderijen Jos van Leussen om de vlag uit te hangen.

Zeker, hij is blij met de vorderingen, maar hij spreekt ook over grote uitdagingen. Wil zijn idee voldoende rendement opleveren voor de aangesloten boeren, dan moet nog een forse schaalsprong worden gemaakt. En – dat vooral – moeten de aangesloten agrariërs nog meer met elkaar samenwerken. Dat is een leerproces.

Maar hij wil geen pessimistisch verhaal. “Onze aanpak is uniek in Nederland. Waar worden op zo’n grote schaal speculatiegronden weer in langdurig agrarisch gebruik genomen? Logisch dat zoiets tijd kost. We zijn uit de startblokken en dat is al heel wat.”

Jos van Leussen: “Met Zwolse Stadslanderijen maken we voedselproductie weer zichtbaar voor consumenten.” – Foto: Ruud Ploeg

Tientallen percelen rond de stad die ooit zijn aangekocht

Zoals overal in Nederland liggen ook rond Zwolle tientallen percelen die tien, twintig jaar geleden door projectontwikkelaars, woningbouwcoöperaties en gemeente zijn aangekocht. Doel was om woningen te bouwen of industrieterreinen aan te leggen. Er werden – zoals dat zo mooi heet – grondposities ingenomen.

Steeds duidelijker wordt dat een belangrijk deel van de aangekochte grond de eerste vijf tot tien jaar niet voor woningbouw of bedrijventerrein zal worden gebruikt. Misschien wel nooit. De percelen worden sinds jaar en dag in eenjarige pacht uitgegeven. Doodzonde, vindt de voormalige projectontwikkelaar Van Leussen. “Er is geen mooiere plek om landbouw en samenleving aan elkaar te koppelen. Juist hier kun je op een duurzame manier voedsel produceren voor consumenten. Boerderij en woonhuis liggen op loopafstand van elkaar.”

Twee werelden aan elkaar verbinden

Van Leussen is afgestudeerd aan Wageningen UR en werkte vervolgens bij verschillende projectontwikkelaars. Fantastisch werk, maar hij raakte voor zijn gevoel te ver af van de natuur, de grond, het boerenleven. Hij doorliep vervolgens de biologische landbouwopleiding aan de Warmonderhof in Dronten. En nu is hij – met zijn achtergrond als projectontwikkelaar en voorliefde voor de landbouwsector – bezig om deze twee werelden aan elkaar te verbinden.

Het lukte hem in 2016 om zo’n 35 hectare grond die daarvoor steeds eenjarig werd verhuurd, langjarig verpacht te krijgen aan drie biologische Zwolse boeren. Dit jaar gaat het om ruim honderd hectare en acht agrarische ondernemers. De producten van de deelnemers worden onder het label Zwolse Stadslanderijen lokaal verkocht.

Duurzaam beheermodel voor gronden

Van alle kanten krijgt Van Leussen medewerking. “Wij bieden projectontwikkelaars en andere eigenaren een langjarig, maar vooral ook duurzaam beheermodel voor hun gronden. Dat spreekt hen aan. Ik ben hun aanspreekpunt, ze hoeven niet meer met tal van boeren afspraken te maken. Ook projectontwikkelaars willen duurzaam ondernemen. Wij bieden Zwolse Stadslanderijen hiervoor een mogelijkheid.”

Van Leussen spreekt over een hoopvol begin, zijn ambities reiken verder. “Het vliegwiel is in beweging. Om potten te breken, moeten we komende jaren een schaalsprong maken. Mijn droom is dat we 10% van de Zwolse huishoudens bereiken en dat deze groep een kwart van zijn boodschappen bij ons doet. Dat vraagt om een forse verbreding van ons pakket aan producten, en dus ook om meer producenten.”

Zichtbaarheid is randvoorwaarde om Zwollenaren te bereiken, zegt hij. “Met Zwolse Stadslanderijen maken we de boer zichtbaar. Op grond die voorheen slechts voor mestplaatsing, graswinning of maisteelt werd gebruikt, lopen nu ossen. Er worden groenten geteeld. We leggen struinpaden aan langs onze percelen. Zo komt voedselproductie in het zicht van de consument. Hopelijk verandert dat het aankoopgedrag.”

Verkoop via abonnementen

Verkoop via abonnementen is inmiddels in gang gezet. Op korte termijn wil Van Leussen dat producten onder eigen label in de Zwolse supermarkten verkrijgbaar zijn. “Je moet zijn op de plek waar de consument zijn boodschappen doet, en dat is toch vooral in de supermarkt. Binnenkort ga ik hierover in gesprek met een aantal filiaalhouders.”

Onvermoed resultaat

Zijn aanpak heeft nog een onvermoed resultaat opgeleverd. “De boeren die meedoen, zijn trots. Zij produceren niet meer voor een anonieme markt, maar voor consumenten met een gezicht. Zij krijgen complimenten voor hun product. Dat is toch mooi!”