Fosfaat wordt straks duurder

Een gefaseerde afbouw van het zware metaal cadmium in fosfaatkunstmest. Dat wil het Europees Parlement. Dat betekent dat er meer fosfaat uit Rusland zal worden geïmporteerd.

Het Europees Parlement wil strenge normen voor het zware metaal cadmium dat in fosfaatkunstmest zit. De cadmiumgehaltes moeten gefaseerd terug naar maximaal 20 milligram per kilo in 2033. Op dit moment wordt ongeveer 60 tot 70% van alle fosfaat die in Nederland en in Europa gebruikt worden uit Marokko en de Westelijke Sahara gehaald. Daar zijn cadmiumgehaltes van 100 tot 400 milligram toegestaan. Als de plannen van het Europees Parlement doorgaan, mag dat straks niet meer. Rusland plukt daar als alternatieve ‘fosfaatbron’ met lagere cadmiumgehaltes de vruchten van.

De strengere cadmiumnorm raakt vooral Europese akkerbouwers in de portemonnee. In Nederland zijn de normen voor fosfaatkunstmest al erg streng. Niettemin zullen ook de telers hier straks meer voor een product als tripelsuperfosfaat moeten betalen. De reden is simpel: er zijn nu al weinig ‘bronnen’. Verreweg het meeste product –waar bij de fosfaatproductie ook cadmium vrijkomt – komt of uit China of uit Marokko/Westelijke Sahara. Op grote afstand gevolgd door de VS en Zuid Afrika en daar weer achter Tunesië, Jordanië en Rusland (bron: US Geological Survey). Als Noordwest-Afrika vanwege hoge cadmiumgehaltes wegvalt, blijven er weinig smaken over. China en de VS zijn logistiek gezien prijzig en in Tunesië en Jordanië zijn de gehaltes ook relatief hoog. Dan blijft Rusland – dat lagere cadmiumgehaltes heeft – met zijn fosfaatmijnen over. Importeurs vinden het lastig om aan te geven wat de precieze gevolgen hiervan voor de Nederlandse boer zullen zijn. Maar afhankelijkheid van één land is altijd een risico. Bovendien is nu al een Russisch importtarief van 4,8% van kracht.

De Russische fosfaatmijnen blijven over

Jaap Uenk, sectievoorzitter meststoffen van Cumela, juicht de plannen van het Europees Parlement toe, maar maakt ook een kanttekening. “In Nederland zijn we al veel verder dan in de rest van Europa. Fosfaatkunstmest is hier al enorm teruggedrongen. Het meeste fosfaat wordt via dierlijke mest aangevoerd.” Uenk wil de problematiek niet bagatelliseren, maar wijst ook op de strenge Nederlandse gebruikersnorm die er in tegenstelling tot een Europese al is. “Die norm voorkomt al een teveel aan zware metalen als cadmium. Schadelijke hoeveelheden kan ik me daarom nauwelijks voorstellen.”

Cadmiumgevaar hier zeer beperkt

Dat beeld komt ook naar voren uit een effectbeoordeling van het voorstel voor een nieuwe Europese Meststoffenverordening door Wageningen UR in 2016. Daaruit blijkt dat het risico van cadmium en de gehaltes ervan zeer beperkt zijn. Ook al omdat in Nederland vorig jaar 79% van het fosfaat uit dierlijke mest kwam. Slechts 9% bestond nog uit minerale meststoffen ofwel kunstmest. De rest betrof overige (organische) meststoffen.

CBS-cijfers laten ook zien dat het aantal kilo’s fosfaat in kunstmest in Nederland fors is afgenomen. In 1998 ging het om 68,7 miljoen kg fosfaat in kunstmest. In 2010 was dat nog maar 29,8 miljoen kg. Daarna liep het verder terug naar 9,1 miljoen kg in 2015. Dat was bovendien het omschakeljaar in derogatie. Een verdere daling in 2016 en 2017 is kortom waarschijnlijk.