Teler op zoek naar alternatieven

Tomaat kende in 2013 een moeilijk seizoen. Mede om die reden wordt nadrukkelijk gekeken naar de teelt van tomaten­specialiteiten. En er groeit waarneembaar in het areaal belichte teelt. Duidelijk is dat telers voortdurend op zoek zijn naar verbetering van rendement.

Nederland is voor wat betreft zijn omzet sterk afhankelijk van de export van tomaat. Vooral Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Rusland zijn belangrijke exportpartners. De totale Duitse import vanuit Nederland vertoont sinds 2010 een dalende lijn. In 2013 lijkt dat tij gekeerd, blijkt uit KCB-cijfers. In elk geval kwam de directe uitvoer naar Duitsland ruim 20.000 ton boven het exportcijfer van 2012 uit.

Dit lijkt met name veroorzaakt door de enorm gestegen aanvoer van trostomaat in de zomermaanden juni, juli en augustus. Nederland exporteerde tot en met week 33 bijna 5 procent meer dan in 2012. In de periode daarvoor viel de export lager uit omdat het voorjaar traag op gang kwam door koud voorjaarsweer. Daar tegenover staat dat de prijzen in die periode bijzonder laag waren. En dat heeft het rendement onder druk gezet.

Belangrijkste concurrent van Nederland is Spanje. Dat land weet zijn seizoen steeds langer op te rekken en zijn invloed in Duitsland stelselmatig te vergroten. De belangrijkste groei in het Spaanse volume wordt vooral gerealiseerd in de periode januari tot en met mei.

Door de langere aanwezigheid van Spanje op de Duitse markt komt het er voor Nederland steeds meer op aan om in de zomermaanden een goede omzet te realiseren.

Het areaal tomaat kent, ondanks de matige inkomsten, de laatste tien jaar een bijna onafgebroken groei. Die groei vindt voornamelijk plaats in trostomaat, dat in 2013 een aandeel van 1.250 hectare vertegenwoordigde. Het areaal losse tomaat is al jaren vrij stabiel. In het specialtiesegment is wel sprake van uitbreiding, maar dan spreken we slechts over enkele tientallen hectaren op jaarbasis.

Record belichte teelt

Het aandeel belichte tomaat is sinds de start in 2000 opvallend gegroeid naar 25 procent van het totale areaal in 2013, blijkt uit gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek en schattingen van het LEI. Het belichte areaal tomaat komt in 2013/’14 naar schatting uit op 450 hectare. Nooit eerder was het aandeel belicht zo groot.

Hier zijn diverse factoren op van invloed. Een belangrijke is de gunstige ontwikkeling van de elektriciteitsprijzen. In tegenstelling tot de opwaartse beweging van olie- en gasprijzen is de elektriciteitsprijs door het grote aanbod op de Europese markt constant gebleven. Ook liggen de exportwaarden voor trostomaat in de winterperiode structureel hoger.

De verschuiving naar tomatentypen, anders dan trostomaat, is volgens diverse partijen noodzakelijk om de waardering van het Nederlandse product hoog te houden en concurrent Spanje voor te blijven. Nederland liep lange tijd voorop in kwaliteit en leveringszekerheid, maar die positie wordt langzaam achterhaald.

In de consumptie van specialties zit zeker nog groeipotentie, denken insiders. De belangstelling in Nederland en over de grens neemt toe. Ooit gaf de trostomaat een boost aan de verkopen. Wellicht dat specialties die rol kunnen gaan vervullen. De omschakeling naar een teelt anders dan trostomaat is niet eenvoudig. Het vraagt meer tijd en aandacht dan de teelt van trostomaat, dat vooral op kilo’s is toegespitst. Maar de matige prijsvorming dwingt telers tot alternatieven.