2022 turbulent, 2023 onzeker voor glastelers

Veel telers met glasteelten hebben het moeilijk. Het gevolg is het cancelen of uitstellen van teelten en dus lege kassen. Die leegstand is echter niet louter vanwege kommer en kwel, want onder telers zonder gewas zitten er ook die hun energie goed hebben verkocht en leegstand levert dan meer op dan telen. Deze situatie werkt door in de handel, want niemand weet of beoogde leverprogramma’s nog te realiseren zijn, of wat er nog van overblijftDe retail lijkt tot op heden nog aardig succesvol in het op peil houden van haar marges, door de meerkosten af te wenden op toeleveranciers en op klanten. Aan de leverancierskant gaat dat steeds meer knellen, bij grote spelers als Unilever, Nestlé of FrieslandCampina voor zover ze dat ‘acceptabel’ vinden. De retail heeft marktmacht, maar zulke grote fabrikanten ook.

Vooruitzicht niet fraai

Voor verse groenten en fruit ligt de situatie anders, want afkomstig van een groot aantal productiebedrijven en voor retail een erg belangrijke omzet- en winstmaker. Op de prijsvergelijkingswebsite voor supermarkten, supermarktscanner.nl, is direct te zien dat de gemiddelde winkelprijs voor allerlei groenten- en fruitsoorten in 2022 hoger uitvallen dan in 2021, vaak met verschillen van tientallen procenten. Voor aardbeien ging dat voor de meeste maanden in 2022 overigens niet op (zie grafiek winkelprijzen 2021 en 2022).

Om de loop op de winkelvloer erin te houden, kunnen prijzen niet onbeperkt stijgen, dus ook niet voor groenten en fruit. Gezien de genoemde economische bijdrage van deze productgroep aan het bedrijfsresultaat ligt het niet voor de hand dat supermarkten direct kiezen voor lagere marges; een deel van hun verdienste voor groenten & fruit moet dan komen uit lagere inkoopprijzen. Dat is geen fraai vooruitzicht.

Een groot deel van de aardbeien uit de circa 450 hectare Nederlandse kassen zijn voor export naar landen waar de consument ook worstelt met een stevige inflatie

Zachtfruit – inclusief aardbeien – heeft nog een nadeel, want het is meer een luxeproduct met een relatief hoge winkelwaarde. Als de koopkracht serieus daalt, is voorstelbaar dat juist dit soort producten niet meer gekocht wordt. Dat is niet slechts een lokaal probleem. Een groot deel van de aardbeien uit de circa 450 hectare Nederlandse kassen zijn voor export naar landen waar de consument ook worstelt met een stevige inflatie. Zoals het er nu voorstaat, zullen waarschijnlijk veel telers besluiten om te stoken met de handrem erop. Dat kan er in het komend voorjaar toe leiden dat er – naast heel veel plukwerk in korte tijd – te veel aardbeien op de markt komen. Prijsval is het gevolg. Alleen telers met een wkk en een goede inkoop- en verkoopstrategie voor energie, zouden hun bedrijfsvoering dan wellicht nog rond kunnen rekenen.

Spanje was laat

2022 startte nog met mooie prijzen voor de belichte aardbeiteelten. Dit werd in de hand gewerkt doordat de Spaanse aanvoer traag op gang kwam door relatief koud weer aldaar en stakende Spaanse vrachtvervoerders. Na week 8 draaide die goede marktstemming volledig, onder invloed van hoge volumes Spaanse aardbeien met bestemming Noordwest-Europa.

Dat het zuidelijke aanbod relatief laat loskwam, is ook terug te vinden in cijfers over het productieverloop. Normaliter is in week 10 60-70% van de Spaanse aardbeien geplukt, dit voorjaar zat dit aandeel eind week 10 op 30-40%. Dit ’achterlopende’ volume kwam alsnog tot begin mei (week 18) onze kant uit.

_{Lees verder onder foto}

Te veel

In Nederland – met een lichtrijk vroeg voorjaar in vergelijking met 2021 – zorgde dit verlate Spaanse volume voor matige prijzen bij de start van het seizoen. Vervolgens kwam de Nederlandse glasproductie vlot op stoom, dat trok de prijsvorming nog verder onderuit. Ook voor de vroegste tunnelteelten bleef de prijsvorming achter, € 2,50 tot € 3 per kilo.

Op de achtergrond speelde ook dat handelaren in Noordwest-Europa, vanwege de aanvankelijk magere Spaanse aanvoer, op zoek gingen naar alternatieve importmogelijkheden. Dit maakte dat er aardbeien op de markt kwamen uit voor aardbei ‘onbekende’ landen als Turkije en Griekenland. Dat aanbod was er ook nog nadat de Spaanse aanvoer na week 8 was aangetrokken, zodat het ook nog drukte op de exportmogelijkheden voor Nederlandse aardbeien. Dat gaf nog meer druk op de prijsvorming. Eind april bijvoorbeeld, rond Koningsdag, bracht een kilo aardbeien gemiddeld € 2,20 op, een flink stuk onder kostprijs.

Hitte nekt vollegrond

Veel glastelers stopten relatief vroeg met hun doorteelten. Dat gaf in de loop van juni ruimte voor prijsherstel, dus ook voor teelten in de vollegrond. Dat de rendementen hier in 2022 (wederom) achterbleven, lag dan ook niet zozeer aan de prijsvorming. Dit jaar gooiden de elkaar opvolgende hitteperioden roet in het eten: dat ging ten koste van de vruchtmaat en maakte dat percelen niet altijd volledig werden afgeoogst. Het ligt voor de hand dat zo’n jaar als dit het areaal vollegrondaardbeien verder onder druk zal zetten. Voor onder glas en op stellingen zomerteelten verliep 2022 financieel gezien niet verkeerd.

Prijs door het dak

In de loop van september was het gebeurd met de buitenteelten en de teelten op stellingen, voor de eerste glasaardbeien was het nog te vroeg. Daar kon ook de (veel te) snelle afrijping van de vroegst geplante doorteelten onder invloed van heet weer niets aan veranderen. Het zorgde voor te weinig aardbeien in Noordwest-Europa, met prijzen die tussen weken 37 en 40 door het dak gingen, opgedreven door partijen die vanwege contractverplichtingen per se product moesten hebben. Het was voor even een situatie met ‘wat de gek er voor geven wil’, met uitschieters tot € 10, € 11 per kilo. De consument merkte overigens weinig van deze gekte, die bleef voor hem acceptabele prijzen betalen.

Doorteelt

Vanaf week 40 is het effect te zien van de aantrekkende aanvoer van glasaardbeien uit de doorteelt, met zakkende kiloprijzen richting € 3. In week 45 zag het weer heel anders uit, met kiloprijzen van € 5,50-€ 6 (en soms hoger) voor de beste kwaliteiten.