Uitzonderlijk goed belichtingsseizoen tomaat

Zuid-Europa werd half januari verrast door streng winterweer. Er viel sneeuw op zeeniveau, iets dat hooguit eens in de 15 jaar voorkomt. Spanje kende daarvoor al een bijzonder frisse november en een natte decembermaand. Andalusië, de voornaamste leverancier van tomaten in de wintermaanden, produceerde in december, januari en februari 25 % minder tomaten dan het seizoen ervoor, blijkt uit de cijfers over het Spaanse seizoen.

In maart kwam de productie goed op gang, maar vooral bij de trostomaten viel de kwaliteit erg tegen. Kou zorgde voor een slechte zetting. Bovendien waren veel gewassen uit balans geraakt met kwaliteitsproblemen als gevolg. Meer telers dan normaal switchten naar een voorjaarsteelt van bijvoorbeeld meloen en watermeloen.

Meteen hoge prijzen

De aanvoer uit Zuid-Europa begon te haperen, precies op het moment dat het merendeel van de belichte tomatenteelten in Nederland en België in productie kwamen. De prijzen waren daardoor meteen goed.

In december lag de middenprijs van Nederlandse tomaten al op een hoog niveau: € 1,40 per kilo. Het gemiddelde van de 5 jaar ervoor was € 1,09 per kilo (bron: marktmonitor Europese Commissie). In februari bereikten de tomatenprijzen een piek van € 1,91 per kilo.

In maart en april daalde de middenprijs weliswaar, maar vestigde hij wel records voor deze periode van het jaar (zie grafiek 1). Volgens de marktmonitor van de EC lag de producentenprijs in maart en april 40% tot 50% hoger dan het gemiddelde van de 5 jaar ervoor.

De gewogen weekprijzen op grond van de indicatieve klokprijzen van The Greenery laten een zelfde trend zien. Half januari stijgt de prijs van grove trostomaten plotseling ruim boven € 2 per kilo om vervolgens heel langzaam te zakken tot een gebruikelijker niveau van circa € 1,35 in week 9. Daarna stijgen de prijzen weer aanzienlijk. Tot en met week 15 liggen ze (ruim) boven € 1,50 per kilo.

Donker weer

Voor een deel was de tweede piek in de prijzen vanaf maart het gevolg van het donkere en koude weer in Nederland en België zelf. Volgens teeltvoorlichter Willem Valstar van StarGrow Consultancy viel de productie vooral in april tegen. Bij een aantal vergelijkbare specialty-telers (met oktober-planting) lag de maandproductie van maart gemiddeld 3% en van april zelfs 13% achter op de prognose. Bij een aantal telers van grove trostomaten waren er bovendien kwaliteitsproblemen in de vorm van groene vlekken op de vruchten.

“Op het moment van zetten in december en januari was het te donker en te vochtig. Bovendien zie je een trend dat er meer stengels worden aangehouden, waardoor de plantbelasting te hoog wordt. Door het donkere weer komen de vruchten er maar langzaam af”, verklaart Valstar. “In bepaalde periodes kwam 5% tot 10 % van de grove trostomaten in de klasse 2 terecht.”

Productie lager

Ondanks de toepassing van groeilicht lag de productie in de periode december tot en met april lager dan vorig jaar. Het gebrek aan zonlicht is niet helemaal op te vangen met groeilampen. De productie wordt deels naar later verschoven doordat er lagere etmaaltemperaturen nodig zijn bij minder licht.

Bij telers met belichte grove trostomaten (ruim 60% van de aanvoer in de winter) ligt de productie 1 tot 1,5 kilo per vierkante meter lager dan in 2016, schat Patrick Zwaan van de Rabobank. “Tot en met april ligt de productie dit jaar op ongeveer 32 kilo per vierkante meter”, ziet de sectorspecialist tuinbouw in de maandcijfers van grove trostomaten met een oktoberplanting. Dat is dus circa 4% lager dan vorig jaar.

Prijzentrend herhaalt zich

Vanaf eind april zijn de prijzen ver teruggezakt. In heel Europa is de (onbelichte) tomatenproductie op gang gekomen. Deze week lag de indicatieve klokprijs van grove trostomaten bij The Greenery rond 30 cent per kilo.

De trend lijkt sterk op die van vorig jaar. Ook toen daalden de tomatenprijs sterk, met een dieptepunt rond deze tijd. Van half mei tot eind juni kwam de prijs van grove trostomaten niet of nauwelijks boven 40 cent per kilo. Pas na half augustus kwam er beweging in de markt, waarna nog een redelijk najaar volgde. Vooral oktober en november maakten veel van het seizoen voor de niet-belichte tomatenteelten goed.