Suzuki-fruitvlieg: de stand van zaken

De aantasting door de suzuki-fruitvlieg in Nederland is de afgelopen periode sterk toegenomen. In juni en juli is aantasting aangetroffen in kersen, aardbeien, bramen, frambozen, rode bessen, blauwe bessen en pruimen.

In de late kersen leidde dit op veel bedrijven tot oogstderving. Ook in andere Europese landen is de plaagdruk groter dan in voorgaande jaren. PPO onderzocht sinds eind mei honderden vruchtmonsters van Nederlandse zachtfruitbedrijven. In dit artikel de actuele situatie en de eerste lessen.

Zo ging het op kers…

De eerste vruchten met de suzuki-fruitvlieg werden begin juni gevonden in vroege kersen. Dit was toen nog een zeer geringe aantasting, die in de praktijk vrijwel niet is opgemerkt. Dat veranderde toen in de loop van juni de middentijds rijpende rassen, zoals Kordia, werden aangetast door de volgende generatie suzuki-fruitvliegen. Echt problematisch werd de situatie in juli, bij de oogst van de late rassen. In veel boomgaarden waren de laatste Regina zo slecht, dat gestopt is met oogsten.

Uit de waarnemingen aan vruchten en in vallen kan het waarschijnlijke verloop van de biologie worden afgeleid. De eerste eieren zijn gelegd door binnenvliegende vrouwtjes, omstreeks half mei vanaf het eerste kleuren van de kersen. Hieruit ontstonden in de eerst helft van juni weer volwassen dieren, die in de op dat moment rijpende rassen hun eieren legden. In sommige percelen waren toen aantastingshaarden rondom de vroegste rassen te herkennen. Waarschijnlijk hadden we bij de laatste rassen al met de derde generatie suzuki-fruitvliegen te maken. De situatie in kersenboomgaarden illustreert hoe een oorspronkelijk kleine aantasting uiteindelijk tot grote schade kan leiden.

Bessen, pruimen, aardbeien

In 2013 werd in percelen met aangetaste frambozen en bramen geen aantasting in belendende rode bessen gevonden. Ook in laboratoriumproeven bleken rode bessen weinig aantrekkelijk. Daarom werd aangenomen, dat rode bessen weinig gevoelig waren voor aantasting. Maar eind juli werd in verschillende percelen aantasting gevonden, vooral in de buurt van wilde kersen of kersenboomgaarden.

Een punt van zorg vormen rode bessen voor de lange bewaring. De larven zullen een langdurige CA-bewaring bij lage temperatuur waarschijnlijk niet overleven, maar onbekend is hoe aangetaste bessen zich tijdens de bewaring zullen houden.

Ook pruimen kunnen worden aangetast, zo bleek eind juli. De eerste aantasting werd gevonden in Opal, in enkele vruchten die na de oogst aan de bomen waren achtergebleven. Maar ook in de allereerste rijpende Victoria werden eind juli eieren aangetroffen. Aangetaste pruimen zijn te herkennen doordat ze week aanvoelen. Ze hebben kleine gaatjes, waaruit soms een druppeltje vocht komt.

En ten slotte is ook op aardbei de eerste serieuze infectie gevonden. Bij de oogst van een gewas doordragers viel op dat de vruchten zacht aanvoelden, lekten (plukkers kregen rode handen) en na de oogst snel achteruit gingen. Eind juli bleek het grootste deel van de toen rijpe vruchten aangetast. Tot dat moment had de betreffende teler alle rotte vruchten op de grond laten vallen. Inmiddels is de werkwijze veranderd. In het betreffende perceel zijn alle rijpe en onrijpe vruchten geplukt en afgevoerd. De verwachting is dat met een strikte hygiëne, aangevuld met een bespuiting met Tracer, de situatie onder controle kan worden gebracht en de oogst na een onderbreking van enkele weken kan worden hervat.

Hygiënemaatregelen in het perceel

Dat een goede bedrijfshygiëne effectief is, toont het volgende voorbeeld aan. In het monitoringsprogramma wordt de aantasting door suzuki-fruitvlieg gevolgd op enkele grote aardbeien- en frambozenpercelen. Op de betreffende bedrijven wordt zeer consequent al het rijpe fruit uit het perceel verwijderd. Overrijpe of beschadigde vruchten worden apart gehouden en als industriefruit of afval afgevoerd. Plukkers krijgen instructie om de enkele vrucht die toch op de grond valt, plat te trappen. En hoewel er tot nu toe geen bespuitingen tegen de suzuki-fruitvlieg zijn uitgevoerd, is in vruchtmonsters van deze bedrijven nog geen enkele suzuki-fruitvlieg gevonden.

Bij vruchten met een korte rijpingstijd zoals aardbeien, frambozen en bramen blijkt de genoemde strategie effectief. Steeds kunnen er vanuit de omgeving suzuki-fruitvliegen het perceel binnenkomen en eieren leggen, maar voordat deze eieren zich tot pop of vlieg hebben kunnen ontwikkelen, zijn de vruchten uit het perceel verwijderd. Alleen wanneer er in de directe omgeving van het perceel belangrijke infectiebronnen zijn, kunnen de aantallen binnenvliegende dieren zo groot zijn dat hierdoor al zichtbare schade ontstaat. Dit was in de afgelopen periode het geval bij percelen die in de buurt van kersenboomgaarden liggen, bij bosranden met wilde kersen, en naast kleinfruitpercelen waar de oogst was geëindigd. Het is daarom cruciaal dat een afgeoogst gewas snel wordt opgeruimd.

Tijdens de oogstperiode heeft dat niet altijd de hoogste prioriteit, maar bedacht moet worden dat de suzuki-fruitvlieg bij warm zomerweer een generatieduur van ruim twee weken heeft. In die periode kan de populatie zich verhonderdvoudigen.

Niet bij alle fruitsoorten is ‘schoon plukken’ uitvoerbaar of effectief. Bij kersen is de rijpingsperiode langer dan de generatieduur van de fruitvlieg. Een deel van de suzuki-fruitvliegen heeft zich dus al tot pop of vlieg ontwikkeld, voordat de vrucht is geoogst. En bij blauwe bessen is in de praktijk niet te voorkomen dat er fruit op de grond valt. Als een aangetaste vrucht op de grond valt, ontwikkelt zich hierin ongestoord de volgende generatie. Toch zal ook in deze teelten moeten worden nagedacht hoe een explosie van de fruitvlieg binnen het bedrijf is te voorkomen.

Algemene hygiëne

• Al het rijpe fruit oogsten en uit het veld verwijderen;
• Geen fruit op de grond laten vallen;
• Afgeoogst gewas zoveel mogelijk schoon plukken en gewas snel opruimen

Afvalverwerking

Beschadigd en overrijp fruit moet op een goede manier worden verwerkt of afgevoerd. Daarbij moet worden gelet op de praktische uitvoerbaarheid. Een methode die 95% effectief is en makkelijk toepasbaar, is beter dan een methode die 100% werkt, maar in de praktijk niet wordt toegepast. De meest geschikte methode zal afhankelijk zijn van teelt en bedrijfstype. Het is belangrijk om de maatregelen te kiezen die routinematig in de bedrijfsvoering kunnen worden opgenomen.

Tijdelijk koel bewaren van het afvalfruit kan een optie zijn: bij temperaturen beneden 6°C staat de ontwikkeling van de suzuki-fruitvlieg stil. Om larven en eieren te doden moet het fruit worden bevroren of juist worden verhit tot een temperatuur van rond de 50°C. Houd er daarbij rekening mee dat die temperatuur ook binnenin de massa fruit moet worden bereikt.

Praktische tips bij verwerking afval

• Geen fruit op de composthoop;
• Fruitafval in gesloten tonnen of zakken. Belangrijk is dat zakken en tonnen vervolgens gesloten blijven;
• Geen fruitafval in de kliko. Die gaat elke dag weer open en vliegen verspreiden zich van hieruit. Beneden 6°C ontwikkelen eieren en larven zich niet. Fruitafval kan dus bij deze temperatuur veilig worden weggezet, maar de fruitvliegen gaan bij deze temperatuur niet dood. Na koele bewaring moet dit afval dus op hygiënische wijze worden afgevoerd, of verwerkt;
• Kistzakken zijn handig om overrijp fruit op een praktische manier in kisten in de koelcel te bewaren;
• Begraven van fruitafval kan ook. Het fruit moet dan worden afgedekt met en sluitende laag grond of zand. Belangrijker dan de dikte van de laag is, dat het afdekken dagelijks gebeurt.

Concluderend

Er zijn nu in het Nederlandse landschap overal suzuki-fruitvliegen aanwezig, en in elk fruitperceel kunnen ze binnenvliegen. Bij alle maatregelen tegen suzuki-fruitvlieg is het belangrijk te bedenken, dat het gaat om het voorkomen van een explosie op het bedrijf.